8 Justiisasuorgi
Áŋgiruššan rasttideaddji doaimmaiguin justiisasuorggis lea prošeakta Elektronisk samhandling i straffesakskjeden (ESAS). ESAS sihkkarastá johtilis, beaktilis ja sihkkaris dieđuid lonohallama gaskal politiija, duopmostuoluid ja rihkusfuola.
Duopmostuoluid digitaliseren- ja ođasmahttinbargu lea čađahuvvomin. Guovdil lea dán barggus prošeakta Digitála duopmostuolut mii galgá ollašuhttit čađadigitála riekteproseassa válljejuvvon duopmostuoluid várás. Prošektii gullá maiddái elektrovnnalaš ovttasdoaibman earáiguin nu go digitála ovttasdoaibman advokáhtaiguin Aktørportalen bokte. Jagi 2018 čakčamánu rájes lea máŋgga láhkanuppástuhttima geažil láhččon dilli eanet ja buoret elektrovnnalaš áššejoatkevašvuhtii duopmostuoluin. Bargojuvvo maid ovddidit ođđa dulkadiŋgončovdosa Norgga duopmostuoluid atnui.
Digitála álbmotbálvalusat politiijas galget lasihit politiija olahahttivuođa ássiid várás ja álkkásmahttit ássiid oktavuođaid politiijain. Álggahuvvon lea bargu strategiijain mii earret eará galgá árvvoštallat mo politiija galgá deaivat ássiid ja main sisdoaluin/maid bálvalusaiguin dat galgá duhtadit sin dárbbuid.
8.1 Gáiddusdulkon
Odne váilot ollu sámegiel dulkkat ja jorgaleaddjit, ja dat váttásmahttá geavahit sámegiela diggečoahkkimiin, politiija dutkanjearahallamiin ja giddagasain. Gáiddusdulkon buorida veahkkin dulkonfálaldaga riikka miehtá ja dat buorida ovttaskas olbmo riektesihkkarvuođa. Gáiddusdulkon lea čoahkkedoaba masa gullet telefovdnadulkon ja šearbmadulkon. NAČ 2016: 18 Váibmogiela čuovvuleami oassin áigu Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta árvvoštallat láhčit dili eanet gáiddusdulkoma geavaheami váras go dat lea vejolaš ja heivvolaš. Gáiddusdulkoma geavaheapmi duopmostuoluin lea «Digitála duopmostuoluid» nammasaš prošeavtta oassi. Gáiddusdulkoma geavaheami ekonomalaš ja hálddahuslaš čuovvumušat politiijii ja rihkusfullii fertejit čielggaduvvot ovdalgo loahpalaš mearrádus dahkkojuvvo.
8.2 Diehtojuohkin sámegillii justiisasuorggi áššáigullevaš neahttasajiin
Dál lea diehtojuohkin davvisámegillii duopmostuoluid ja rihkusfuola neahttabáikkiin, muhto lea váilevaš politiija neahttabáikkiin. Justiisasuorggis lea buoridanvejolašvuođat das mii guoská diehtojuohkimii ja skoviid jorgaleapmái buot golmma sámegillii, davvisámegillii, lullisámegillii ja julevsámegillii, etáhta neahttasiidduin. Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta háliida, NAČ 2016: 18 Váibmogiela čuovvuleapmin, ahte eanet skovit ja diehtojuohkin jorgaluvvojit etáhta neahttasiidduide golmma sámegillii.
8.3 Digitála sátnegirji mas lea juridihkalaš terminologiija
NAČ 2016: 18 Váibmogiela čuovvuleapmin galgá álggahuvvot bargu ráhkadit juridihkalaš terminologiija lulli- ja julevsámegillii. Dasa lassin álggahuvvo bargu viiddidit dan juridihkalaš terminologiija mii odne jo lea davvisámegillii. Sámediggi lea evttohan ahte ráhkaduvvo «frásagirji», ja dasa lea Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta ge miehtan. Guovdilis doaibmabidju lea ásahit digitála sátnegirjji/digitála jorgalanreaiddu mii galgá leat olahahtti interneahtas, go juridihkalaš terminologiija davvisámegillii, lullisámegillii ja julevsámegillii lea válmmaš. Dan lea vejolaš dahkat nu gohčoduvvon «frásagirjjiin» ge. Digitála sátnegirjji juridihkalaš terminologiijain ja «frásagirjji» ásaheami ekonomalaš ja hálddahuslaš čuovvumušat fertejit čielggaduvvot dárkileappot ovdalgo loahpalaš mearrádus dahkkojuvvo.
Gielda- ja ođasmahttindepartemeanta čujuha ahte Sámi Giellagáldu – Davviriikkalaš sámegielaid fága- ja resursaguovddáš, lea giellaorgána maid Norgga, Ruoŧa ja Suoma sámedikkit ásahedje jagi 2013 – formálalaččat Sámi Parlamentáralaš Ráđi (SPR) vuollásažžan. Bajimus ulbmil orgánain lea nannet ja ovddidit sámegielaid buriin giellaovttasbargguin sihkkarastin dihtii ahte gielat ovddiduvvojit seamma bures riikarájáid rastá.
Sámedikkiid gaskasaš proseassa lea ođđasit organiseret Sámi Giellagáldu nu ahte dat šaddá fágalaččat nannosat ja ahte dasa šaddá eanet vuorddehahtti doaibma. Sámediggi lea dovddahan ahte ođđa organisašuvdnamálle áigumuša mielde galgá leat gárvvis jagi 2020 mielde.
Sámedikki mearkkašupmi
Sámediggi oaivvilda ahte dehálaš eaktun ráhkadit juridihkalaš terminologiija lea ahte ođđa terminologiija normerejuvvo. Dat guoská buot sámegielalaš terminologiijii. Danne lea dehálaš ahte lea bissovaš orgána mii sáhttá bargat kvalitehta sihkkarastimiin ja sámegiela normeremiin.
Sámediggi deattuha davviriikkalaš ovttasbarggu dehálašvuođa nu ahte terminologiija lea vejolaš geavahit riikarájáid rastá. Ulbmil lea ahte terminologiija ovddideapmi ja normeren čađahuvvo davviriikkalaš ovttasbargun mas lea sihke fágalaš ja gielalaš gelbbolašvuohta. Dál lea ovttasbargu prošeaktavuđot ja Sámi Giellagáldu hálddus mii lea Sámi Parlamentáralaš Ráđi (SPR) vuollásaš. Terminologiija ovddideapmi buot servodatsurggiin lea áibbas dárbbašlaš jus galggaš leat vejolaš geavahit giela buot fágasurggiin. Danne lea dehálaš ahte Sámi Giellagáldu ásahuvvo bissovaš doaibman.
8.4 Máhttogaskkusteapmi ja gealbudeapmi sámi dimenšuvnna birra justiisasuorggis
Nanosmahttin dihtii sámi giela ja kultuvrra justiisasuorggis lea áibbas dárbbašlaš lasihit gelbbolašvuođa sámi dimenšuvnna birra olles suorggis. Dan barggu oassin livččii vejolaš doaibmabidju digitaliseret máhttogaskkusteami ja gealbudeami justiisasuorggis e-oahpahussan. Rihkusafuola allaskuvla ja Politiijaallaskuvla sáhtášedje leat guovdilat dakkár barggus, muhto ekonomalaš ja hálddahuslaš čuovvumušat fertešedje čielggaduvvot ovdalgo dakkár doaibmabidju álggahuvvo.