4 Utviklingstrekk og bevaring av marine område for framtida

Noreg har havområde med store miljøverdiar, aukande aktivitet og nye havnæringar. Reine og rike hav er ein føresetnad for ein berekraftig havøkonomi. Det er naturmangfaldet som skaper produktiviteten som vi haustar av, som gjer at økosystema er tilpassingsdyktige, og som er grunnlaget for matproduksjonen frå havet. Den framtidige verdiskapinga er avhengig av god miljøtilstand og eit rikt naturmangfald i havet.

Noreg har over tid arbeidd mykje med ei heilskapleg og berekraftig forvaltning av alle norske havområde. Dei norske forvaltningsplanane har vore ein modell for Havpanelet sitt arbeid. Vern og andre effektive arealbaserte bevaringstiltak er, side om side med verkemiddel for berekraftig bruk, sentrale innanfor ei heilskapleg og berekraftig havforvaltning. Ei auka vektlegging av bevaringstiltak vil styrkje Noregs heilskaplege havforvaltning og følgje opp konklusjonane frå Havpanelet.

Aktiviteten er aukande innan framveksande havnæringar som vindkraft, havbruk til havs og marin bioprospektering. Karbonlagring under havbotnen, produksjon av hydrogen og mineralverksemd på havbotnen er òg potensielt framveksande næringar knytte til havet.

Naturverdiar blir identifiserte gjennom ei stadig kunnskapsoppbygging, og kunnskapen om marint miljø har utvikla seg mykje i dei seinare åra. Utviklinga av verkemiddel for bevaring av viktige naturverdiar og økosystemtenester i havet vil byggje på den nye kunnskapen vi får om havet gjennom kartlegging, forsking og overvaking.

Noreg legg vekt på at avgjerder om å opprette marine verneområde skal vere godt vitskapeleg grunngitte. Formålet med vernet skal vere godt definert, vernetiltaka skal vere effektive og målretta og eigna til å sikre eit langsiktig vern av naturen og økosystema. Det er ikkje eit krav etter naturmangfaldlova at eit område må vere under press for å etablerast som eit marint verneområde.

Noreg har i internasjonal samanheng understreka at det ikkje er nok med ambisiøse prosentmål for vern og anna bevaring i seg sjølv, men at det òg er behov for å stille krav til innhaldet i vernet både med omsyn til vitskapeleg grunngiving og gjennomføring av tiltaka. Samstundes har Noreg ei havforvaltning i stadig utvikling med mange viktige kvalitetar som det kan rapporterast om i internasjonal samanheng. Dette gjeld både tiltak for bevaring og verkemiddel for berekraftig bruk.

4.1 Status for arbeidet med marin verneplan frå 2004

I Noreg har vi arbeidd med områdebasert bevaring av marin natur over lang tid. Naturvernlova frå 1954 gjaldt eksplisitt både for «områder av land eller vann». I forarbeida blei det i samband med dette peika på at vern av korallrev kunne vere aktuelt, og at ein kunne forby fiske og taretråling (Ot.prp. nr. 34 (1953)). Naturvernlova frå 1970 omtalte ikkje tilhøvet til sjø spesielt og omfatta dermed territoriet i Noreg ut til territorialgrensa.

St.meld. nr. 43 (1998–99) Vern og bruk i kystsona la sentrale føringar for vidare arbeid med marint vern. Det blei her slått fast at «[k]ystsona er til no dårleg representert i vernesamanheng samanlikna med innlandet». Det blei samstundes bestemt at det skulle setjast ned eit rådgivande utval for arbeidet med ein marin verneplan, sett saman av representantar frå forvaltninga og aktuelle interesseorganisasjonar.

I 2001 blei utvalet sett ned av dåverande Miljøverndepartementet, i samråd med dåverande Fiskeridepartementet. På bakgrunn av mellom anna analyse av utbreiinga til botnlevande marine artar delte utvalet kysten inn i tre biogeografiske regionar. Potensielle område blei delte inn i seks kategoriar. Utvalet la vekt på at ein skulle velje ut område frå kvar av dei seks kategoriane innan kvar av dei tre biogeografiske regionane. Det blei vidare lagt vekt på at områda skulle vere særeigne og representative sett i forhold til regionar og kyststrekningar, at områda skulle vere lite påverka, og at dei kunne tene som referanseområde for forsking og overvaking.

I den endelege tilrådinga si frå 2004 peika utvalet ut 36 område som til saman representerte eit godt og balansert utval av undersjøisk natur frå kysten og skjergarden (kandidatområde). 15 av desse er seinare oppretta som marine verneområde etter naturmangfaldlova. Eitt av områda inngår i Raet nasjonalpark. Vidare er tre av områda, som ligg heilt eller delvis utanfor territorialgrensa, oppretta som marine beskytta område etter havressurslova. For fleire område er det meldt oppstart av verneprosess etter naturmangfaldlova.

I tilrådinga si var det rådgivande utvalet oppteke av kysten og skjergarden. Samstundes peika utvalet på behov for å utvide arbeidet til område lenger ut frå kysten i ein seinare fase i arbeidet med marine verneområde (omtalt som fase 2). Gjennomføringa av den marine verneplanen frå 2004, og førebuinga av ein fase 2 som inkluderer område lenger ut frå kysten, er ei viktig oppgåve framover.

Forstørr bilete

Kjelde: Statsforvaltaren i Vestland/Maria Knagenhjelm

Forstørr bilete

Kjelde: Miljødirektoratet, Kartverket og Fiskeridirektoratet

Status for marint vern i Noreg – samla gjennomføring

Det er som nemnt hittil oppretta 15 marine verneområde etter naturmangfaldlova. Desse fordeler seg langs mykje av kystlinja langs fastlandet. Tre område ligg i Troms og Finnmark fylke, fire område i Nordland, fire område i Trøndelag, eitt område i Vestland fylke, eitt i Rogaland og eitt i Agder. Desse områda må likevel supplerast med fleire område for til saman å utgjere eit representativt utval av naturtypane i kystsona, i tillegg til at områda lenger frå kysten i liten grad er omfatta.

Forstørr bilete

Kjelde: Miljødirektoratet

Marint areal inngår også i fleire nasjonalparkar, som Ytre Hvaler nasjonalpark i Viken fylke, Færder nasjonalpark i Vestfold og Telemark fylke og Raet nasjonalpark i Agder. Her er vern av dei marine naturverdiane ein viktig del av formålet med vernet. Vern etter naturmangfaldlova dekkjer til saman om lag 3,6 prosent av territorialfarvatnet ved Fastlands-Noreg.

Om lag 87 prosent av territorialfarvatnet rundt Svalbard er ein del av verneområde etter svalbardmiljølova. Territorialfarvatnet rundt Jan Mayen er ein del av Jan Mayen naturreservat. Territorialfarvatnet rundt Bouvetøya er verna i medhald av bilandslova.

Til saman er om lag 4,2 prosent av norske havområde verna i medhald av miljøvernlovgivinga.

4.2 Vidare arbeid med bevaring, særleg av område utanfor 12 nautiske mil

Kunnskapen om at vi har område med viktig marin natur i alle delane av havområda, er aukande. Som det er gjort greie for i kapittel 1, er bevaring av viktige område for marin natur ein integrert del av ein berekraftig havøkonomi.

4.2.1 Kunnskap om og identifisering av områda

Vi har generelt eit godt kunnskapsgrunnlag for å vurdere miljøverdiar og førekomstar av særleg bevaringsverdig natur i dei kystnære områda, jf. mellom anna omtale i kapittel 2. Slik kunnskap låg til grunn for identifiseringa av dei kystnære kandidatområda til marin verneplan frå 2004. Denne kunnskapen har også vore viktig når vi har oppretta andre arealbaserte tiltak innanfor territorialgrensa, til dømes hummarfredingsområde og tarereferanseområde. Også for framtidige kandidatområde i kystnære område vil vi ha eit godt kunnskapsgrunnlag for å vedta treffsikre og effektive bevaringstiltak.

Når det gjeld havområda lenger ut frå kysten, er kunnskapen om område som er særleg viktige for naturmangfald og økosystemtenester, meir varierande og ofte mindre detaljert. Vurderinga av kunnskapen for å identifisere viktig marin natur skjer i første rekkje i forvaltningsplanane for havområda, spesielt i arbeidet med å identifisere dei særleg verdifulle og sårbare områda (SVO). SVO-ane er identifiserte gjennom ein omfattande fagleg prosess der alle forskingsinstitutta og fagetatane dette vedkjem, deltek. Dei eksisterande SVO-ane utgjer 42 prosent av havområda.

Som det går fram av forvaltningsplanane for havområda, gir ikkje SVO-ar direkte verknader i form av avgrensingar for næringsaktiviteten, men signaliserer kor viktig det er å vise særleg aktsemd i desse områda, og at aktiviteten skal skje på ein måte som ikkje truar dei økologiske funksjonane til eller naturmangfaldet i områda. For å beskytte verdifulle og sårbare miljøverdiar kan det, til dømes med heimel i gjeldande regelverk, stillast særlege krav til aktiviteten. Krava kan gjelde heile eller delar av det aktuelle området og må vurderast konkret.

Det blir no gjennomført ein fagleg gjennomgang og ei oppdatering av SVO-områda på grunnlag av ny kunnskap. Gjennomgangen skal vere ferdig i byrjinga av 2022 og nyttast i arbeidet med neste forvaltningsplanmelding i 2024. Denne gjennomgangen av SVO-ane vil vere eit godt grunnlag for å utvikle ei meir systematisk tilnærming for å vurdere korleis fleire tiltak bidreg til effektiv bevaring av viktige område for natur i norske havområde. Samstundes har vi store havareal med sektortiltak som bidreg til effektiv bevaring, og som byggjer på kunnskap om naturverdiane frå langvarig og omfattande havforsking.

4.2.2 Marint vern

I havet gjeld naturmangfaldlova i hovudsak i territorialfarvatnet, med unntak for mellom anna overordna prinsipp som også gjeld i 200-milssonene og på kontinentalsokkelen så langt dei passar. Dette inneber mellom anna at forvaltninga skal ta utgangspunkt i kunnskap og den samla belastninga som økosystemet blir utsett for. Vidare gjeld føre-var-prinsippet også i havområda utanfor 12 nautiske mil. Regelen i naturmangfaldlova om marine verneområde gjeld ikkje utanfor 12 nautiske mil. Sektorlovgivinga som havressurslova gir på si side heimel for ulike arealbaserte tiltak, som er viktige bidrag til bevaring og berekraftig bruk av havområda. Det same gjeld vilkår for petroleumsverksemda sett etter petroleumslova.

I område der det mellom anna finst særeigne og sjeldne naturverdiar, har vi innanfor territorialgrensa vurdert at det er behov for å kunne verne område på tvers av sektorane, slik at naturverdiane i desse områda blir styrande for kva for aktivitet vi kan tillate. I desse områda der det er fleire aktivitetar samstundes, er det ein fordel med ei regulering der ein ser på korleis alle aktivitetane saman påverkar marin natur. Verneområda blir oppretta med utgangspunkt i miljøverdiar, og ikkje ein konkret aktivitet, for å bevare desse langsiktig og uavhengig av om miljøverdiane er under press i dag.

Systemet med forvaltningsplanane for havområda gir ei samla framstilling av påverknader og reguleringane. I Meld. St. 20 (2019–2020) Helhetlige forvaltningsplaner for de norske havområdene har regjeringa vist til at det er behov for å vurdere vern eller anna bevaring av særeigne og sjeldne naturverdiar i djuphavet utanfor territorialgrensa.

Vidare har Havforskingsinstituttet nyleg i rapporten Marint vern, Havforskningsinstituttets ekspertvurdering av utfordringer og status for arbeid med marint vern i Norge peika på behovet for å verne korallområde slik at dei også blir beskytta mot annan aktivitet enn berre fiskeriverksemd. Havforskingsinstituttet peikar òg på dei såkalla transekta/snitta, som strekkjer seg frå kyst til djuphav. Raet nasjonalpark er døme på eit verneområde som er skarpt avgrensa mot territorialgrensa sjølv om verneverdiane og behovet for vern strekkjer seg lenger ut. Kandidatområda Froan–Sularevet og transektet/snittet frå Andfjorden og utover i marin verneplan frå 2004 er andre døme på at verneverdiane kan strekkje seg lenger ut i havet enn 12 nautiske mil.

I Ot.prp. nr. 52 (2008–2009) Om lov om forvaltning av naturens mangfold (naturmangfoldloven) går det fram at

Forstørr bilete

Kjelde: Miljødirektoratet, Kartverket og Fiskeridirektoratet

«Det er foretatt en vurdering av forholdet til folkeretten i relasjon til disse bestemmelsene som har avdekket behov for endringer og tilpasninger dersom de skal gjøres gjeldende utenfor 12 nm. Det er videre behov for en grundig vurdering av forholdet til sektorlovene og hvilke samfunnsmessige og miljømessige konsekvenser det vil ha om en skal gi disse bestemmelsene anvendelse på sokkelen og i sonene. Regjeringen vil derfor foreta en grundig vurdering hvorvidt, og ev. i hvilken form, øvrige bestemmelser skal gis anvendelse utenfor 12 nm.»

Ei slik vurdering er hittil ikkje gjennomført.

4.2.3 Andre effektive arealbaserte bevaringstiltak

Andre effektive arealbaserte bevaringstiltak er tiltak med heimel i sektorlovgivinga og som er viktige bidrag til bevaring av område for marin natur. Tiltaka skal vere forvalta slik at dei gir positive og varige effektar for bevaring av naturmangfaldet i eit område. Slike tiltak kan gjennomførast både utanfor og innanfor 12 nautiske mil.

I naturmangfaldmeldinga legg regjeringa til grunn at «[i]kke bare områdevern etter naturmangfoldloven, men også bevaringstiltak etter andre lover kan være effektive bevaringstiltak som omfattes av [Aichi-]mål 11. Forutsetningen er at tiltaket gir en effektiv og langsiktig beskyttelse av et geografisk avgrenset område med viktig naturmangfold». CBD vedtok i 2018 eit sett av frivillige retningslinjer med kriterium for kva slags arealbaserte reguleringar som kan identifiserast som andre effektive områdebaserte bevaringstiltak. Kriteria er delte inn i desse kategoriane:

• A. Området skal ikkje vere definert eller rapportert som MPA (marint verneområde).

• B. Reguleringane er følgde opp av ansvarleg forvaltningsstyresmakt og er geografisk definerte.

• C. Reguleringa bidreg effektivt til in situ bevaring av biologisk mangfald over tid.

• D. Tilhøyrande økosystemfunksjonar og -tenester og kulturelle, åndelege, sosioøkonomiske og andre relevante verdiar blir vurderte.

Som nemnt i kapittel 3 skal desse tiltaka særleg rettast mot område som er særleg viktige for biodiversitet og økosystemtenester. Tiltaka skal altså særleg brukast for å ta vare på undersjøisk natur som blir rekna som viktig samanlikna med natur i andre område. Døme på dette er samfunn av sjeldne eller trua artar, representative naturlege økosystem, artar med avgrensa utbreiing, sentrale område for biologisk mangfald, område med kritiske økosystemfunksjonar og -tenester eller område for økologisk samanheng. Også område med urørt natur, særleg på havbotnen, er viktige å vurdere sjølv om dette er område der vi oftast manglar detaljert kunnskap.

I Noreg har vi ikkje i dag ei systematisk tilnærming til korleis både fiskeritiltak og tiltak i andre sektorar, slik som petroleumsverksemda, kan reknast som andre effektive arealbaserte bevaringstiltak. For å kunne vurdere den samla effekten av bevaringa av viktige område for natur i norske havområde, både marine verneområde og sektortiltak, vil det vere naudsynt med ei slik systematisk tilnærming. Med fleire forventa aktivitetar i havområda, slik som vindkraft til havs og mineralverksemd i djuphavet på norsk kontinentalsokkel, vil dette bli viktigare framover.

Kjelde: Erling Svensen/Havforskingsinstituttet

Beskyttelse av korallrev etter fiskerilovgivinga

Atten kjende korallrevområde langs kysten er oppretta som marine beskytta område etter havressurslova og dermed beskytta mot skade frå fiskeriverksemd. Dette er eit viktig tiltak for bevaring av marin natur. Dei 18 områda er

• Korallen nordaust for Sørøya i Finnmark

• Fugløya i Troms

• Sotbakken i Barentshavet sør for Tromsøflaket

• Hola utanfor Vesterålen

• Røst sør for Lofoten og vest av Røstbanken

• Træna sør for Lofoten, vest av Bodø

• Iverryggen vest av Rørvik

• Sula nordvest for Frøya

• Breisunddjupet utanfor Ålesund

• Storneset på Storegga

• Aktivneset på Storegga

• Straumsneset nord i Langenuen innanfor Stord

• Nakken sør i Langenuen

• Midtsund ved inngangen til Sandsfjorden i Ryfylke

• Tisler i Ytre Hvaler nasjonalpark

• Fjellknausane i Østfold

• Rauerfjorden i Østfold

• Søndre Søster i Ytre Oslofjord i Østfold

Særleg om Froan–Sularevet og Iverryggen

Stortinget bad ved behandlinga av Meld. St. 35 (2016–2017) Oppdatering av forvaltningsplanen for Norskehavet regjeringa om ikkje setje i verk petroleumsverksemd, inkludert leiting og seismikkskyting i Froan–Sularevet og Iverryggen, fram til ein heilskapleg marin verneplan for alle dei norske havområda er lagd fram for Stortinget. Dette blei ført vidare som ei områdespesifikk ramme for petroleumsverksemda i Meld. St. 20 (2019–2020) Helhetlige forvaltningsplaner for de norske havområdene.

Det ligg ikkje føre ny kunnskap som gir grunn til å vurdere dette på nytt i denne meldinga. Som nemnt tidlegare blir alle SVO-ane i norske havområde no gjennomgåtte som del av forvaltningsplanarbeidet. Regjeringa vil difor føre vidare rammene om ikkje å setje i verk ny petroleumsverksemd på Iverryggen eller i Froan–Sularevet fram til neste melding om forvaltningsplanane for dei norske havområda, som er planlagd i 2024.

Andre fiskeritiltak

I tillegg til beskyttelsen av korallrev vil også andre bevaringstiltak under fiskeriregelverket kunne reknast som effektive arealbaserte bevaringstiltak. Arealbaserte tiltak som forbyr eller avgrensar bruken av fiskereiskapar, kan gi viktige bidrag til bevaring av naturmangfald, særleg på havbotnen. Trålforbod i viktige område for marin natur vil til dømes verke positivt som tiltak som kan bøte på forstyrring av botnhabitat.

Kjelde: Miljødirektoratet, Kartverket og Fiskeridirektoratet

I samband med dette meldingsarbeidet har Miljødirektoratet og Fiskeridirektoratet, med støtte frå Havforskingsinstituttet, gjort ei første vurdering av i kva grad fleire relevante tiltak under fiskeriregelverket kan reknast som andre effektive arealbaserte bevaringstiltak. I tillegg til reguleringa for beskyttelse av korallområde omfattar dette mellom anna fredingsområde for hummar, regulering av taretråling og stengde område for fiske ved Svalbard.

Hummarfredingsområde. Bevaringsområde der hausting ikkje er tillaten, er eit eigna tiltak for relativt stadbundne artar som hummar, og områda er dokumenterte å bidra til styrking av hummarbestandane lokalt. Det er oppretta fleire bevaringsområde for hummar på Skagerrakkysten, og hummarbestanden har teke seg opp både innanfor og i område rundt bevaringsområda. Fredingsområde for hummar har vist positiv effekt både for hummar, torsk og leppefisk. Reguleringane for ein del av områda er gjorde varige.

Referanseområde for tare. Forskrifter om hausting av tare regulerer tarehausting med fem års rullering mellom haustingsfelt med breidde på ei nautisk mil. Innanfor tarehaustingsområda er det stengde område, referanseområde, der det er forbode å hauste tare, og der tareskogen difor blir ståande urørt av hausting.

Kjelde: Miljødirektoratet, Kartverket og Fiskeridirektoratet

Stengde område for fiske ved Svalbard. Forskrifta om regulering av fiske for å beskytte sårbare marine økosystem har innført forbod mot fiske med botnreiskap i ti utvalde område (§ 5). Bakgrunnen for stenginga er at områda ut frå tilgjengeleg kunnskap inneheld førekomstar av sårbare artar og habitat, og at det ikkje, eller berre i liten grad, har vore fiska i dei tidlegare. Dei stengde områda etter § 5 er ein parallell til dei ovanfor nemnde korallfredingsområda.

Kjelde: Fiskeridirektoratet

Forbod mot fiske med botnreiskap for å beskytte sårbare marine økosystem. I områda sør for Bjørnøya er det forbod mot å fiske djupare enn 1000 meter. Nord for Bjørnøya er grensa 800 meter med eit viktig unntak for eit stort grunnare område nord for Spitsbergen, det såkalla Yermakplatået. Her går grensa opp til omtrent 300 meter. Desse områda er stengde for vanleg fiske, men det kan søkjast om løyve til prøvefiske som berre kan givast på strenge vilkår. Miljødirektoratet og Fiskeridirektoratet vurderer i notatet sitt at dette tiltaket isolert sett effektivt bidreg til bevaring av biologisk mangfald. Havforskingsinstituttet seier i sin rapport at arealbaserte tiltak som forbyr eller avgrensar bruken av trålreiskap, kan gi eit viktig bidrag til bevaring av biologisk mangfald, og at difor bør forbod mot botntråling som utgangspunkt kunne kategoriserast som andre effektive områdebaserte bevaringstiltak i område der det ikkje er andre signifikante truslar frå menneskeleg aktivitet. Det blir òg framheva at botndyrsamfunn har ein viktig funksjon for heile økosystemet, men er mange stader svekte gjennom langvarig og høgfrekvent botntråling. Mjuke sediment som får liggje uforstyrra, speler også ei positiv rolle for karbonbinding, som er viktig i eit klimaperspektiv.

Kjelde: Miljødirektoratet, Kartverket og Fiskeridirektoratet

I tillegg er det gjort vurderingar av område med forbod mot hausting av flatøsters i Sørlandsleia og forbod mot fiske i område i fiskevernsona ved Svalbard. Den førebelse vurderinga er at desse tiltaka isolert sett oppfyller fleire av kriteria for andre effektive arealbaserte bevaringstiltak. Dei nemnde tiltaka dekkjer 44 prosent av norske havområde. Dersom alle arealbaserte fiskeritiltak blei vurderte å oppfylle kriteria for «andre effektive områdebaserte bevaringstiltak», ville dette auke Noreg sin «verneprosent» til om lag 49 prosent.

Tiltak i andre sektorar

I ei systematisk tilnærming for kva som skal reknast som andre effektive arealbaserte bevaringstiltak, må også bevaringseffekten av tiltak i andre sektorar enn fiskeria inngå. Nærliggjande døme er område innanfor dei områdespesifikke rammene for petroleumsverksemda som blir fastlagde i forvaltningsplanane. Løyve til petroleumsverksemd vil til dømes ikkje bli gitt i område som det i forvaltningsplanane er bestemt at skal vere frie for petroleumsverksemd, og heller ikkje innanfor tider på året der det er bestemt at det ikkje skal gå føre seg leiteboring. Slike områdespesifikke rammer for petroleumsverksemd er i dag etablerte i om lag 11 prosent av arealet i Barentshavet–Lofoten, i om lag 12 prosent av arealet i Norskehavet og i om lag 2 prosent av arealet i Nordsjøen–Skagerrak.

Tilsvarande kan til dømes tiltak ved etablering av områdespesifikke rammer for havvind eller andre typar aktivitet vere kandidatar for å vere eit effektivt arealbasert bevaringstiltak i framtida.

Behov for vidare arbeid

Den første vurderinga av fiskeritiltaka frå Fiskeridirektoratet og Miljødirektoratet er eit godt utgangspunkt for ei meir systematisk tilnærming til korleis sektortiltak kan reknast som andre effektive arealbaserte bevaringstiltak. Det er behov for å arbeide vidare med vurderingane av relevante bevaringstiltak, også med omsyn til innhald av marin natur som området blir rekna som viktig for, og for ei samla vurdering av påverknad på naturen frå ulike aktivitetar.

Havforskingsinstituttet peikar på i rapporten sin om marint vern at fleire typar menneskeleg aktivitet som no går føre seg kystnært, i framtida vil kunne skje lenger til havs. Dei framhevar at regulering av berre ein av fleire påverknadsfaktorar i eit område difor ikkje utan vidare vil vere tilstrekkeleg til at kriteria for andre effektive arealbaserte bevaringstiltak er oppfylte. Det inneber ifølgje Havforskingsinstituttet at i område med arealbaserte fiskerireguleringar som samstundes er prega av vesentleg annan menneskeleg påverknad på biologisk mangfald, til dømes frå petroleumsverksemd, akvakultur, Forsvarets øvingsaktivitetar, mineralutvinning frå havbotnen eller sterk påverking frå andre fiskeri, gir forbod mot botntråling aleine ikkje nødvendigvis ein effektiv beskyttelse av biologisk mangfald.

For å kunne konkludere kva for fiskeritiltak som kan reknast som andre effektive arealbaserte bevaringstiltak, må det difor vere ei samla vurdering som også inkluderer aktivitetar innanfor andre sektorar og korleis desse er regulerte. Dette må mellom anna gjerast for å sikre at effekten av bevaringstiltak i ein sektor ikkje blir «nulla ut» av aktivitet i andre sektorar. Tilsvarande kan tiltak i ulike sektorar byggje opp under kvarandre.

4.3 Framtidig rapportering etter internasjonale mål

Når Noreg no gjennom Havpanelet har slutta seg til eit globalt mål om at 30 prosent av havområda innan 2030 skal bevarast gjennom marine verneområde eller andre effektive arealbaserte bevaringstiltak, og eit slikt mål også er foreslått i CBDs nye rammeverk for naturen, er det naturleg å gjere ei ny vurdering av norsk praksis for rapportering. Noreg har tidlegare rapportert status for gjennomføringa i tråd med føringane i Meld. St. 14 (2015–2016) Natur for livet – Norsk handlingsplan for naturmangfold, jf. også føringar frå Stortinget ved behandling av meldinga i Innst. S. 294 (2015–2016): «Komiteen mener at det kun er varige bevaringstiltak som vern etter naturmangfoldloven og marint beskyttede områder, sammen med vern etter svalbardmiljøloven, som kan inngå i rapporteringen i henhold til Aichi-mål 11.» Vern av marint areal etter naturmangfaldlova, svalbardmiljølova og bilandslova utgjer til saman om lag 4,2 prosent av norske havområde ved fastlandet, Svalbard, Jan Mayen og Bouvetøya. Med korallområda oppretta som marine beskytta område etter havressurslova er samla gjennomføring på om lag 4,5 prosent.

Samanlikna med andre land har Noreg lagt opp til ein streng praksis for rapportering av bidraget vårt til å oppfylle dei internasjonale måla om bevaring. Det er spesielt nærliggjande å tilpasse gjeldande praksis for rapportering slik at fleire andre effektive arealbaserte bevaringstiltak, slik som i fiskerisektoren, skal kunne kalkulerast inn når Noregs «verneprosent» blir meldt inn internasjonalt til konvensjonen om biologisk mangfald (CBD). Samstundes må vi halde ved lag dei grunnleggjande krava til innhald i og kvalitet på tiltaka i områda som det blir rapportert om. Det skal særleg leggjast vekt på område som er særleg viktige for biologisk mangfald og økosystemtenester, og at tiltaka effektivt beskyttar desse verdiane.

Heilskapleg og berekraftig havforvaltning inneber ein kombinasjon av marint vern, andre effektive arealbaserte bevaringstiltak og tiltak som sikrar verdiskaping gjennom berekraftig bruk. Dette blir understreka av Havpanelet som byggjer hovudkonklusjonen sin om heilskapleg og berekraftig forvaltning av 100 prosent av havområda innanfor nasjonal jurisdiksjon på at det i ein berekraftig havøkonomi er naudsynt med både bevaring og berekraftig bruk. I oppfølginga av Havpanelet kan det bli aktuelt å utvikle ei eiga rapportering av om landa oppfyller 100-prosentforpliktinga om ei berekraftig havforvaltning.