1 Hovudtrekk i statsrekneskapen

Finansdepartementet legg med dette fram meldinga om statsrekneskapen for 2021.

Meldinga omfattar statsrekneskapen med ein løyvingsrekneskap og ein kapitalrekneskap. Løyvingsrekneskapen syner samla løyving og rekneskap for kvar post i statsbudsjettet. Under utgiftspostane ser ein òg overført løyving frå 2020 til 2021 og overført løyving frå 2021 til 2022. Kapitalrekneskapen syner statens eigedelar, gjeld og eigenkapital. Meldinga inneheld òg oversyn over rekneskapen for Svalbard, statens garantiansvar, tilsegns- og bestillingsfullmakter og oversyn over aksjar som staten eig.

Det er lagt vekt på å forklare avvik mellom budsjett og rekneskap for 2021. Budsjettutviklinga gjennom 2021 fram til nysalderinga er nærare omtalt i Prop. 36 S (2021–2022) Ny saldering av statsbudsjettet 2021. Året 2021 har som 2020 vore eit utfordrande år med store konsekvensar for norsk økonomi, personar og verksemder. Kraftfulle finanspolitiske verkemiddel knytte til koronapandemien er førte vidare og det er i saldert budsjett 2021 og gjennom året budsjettert med eit oljekorrigert underskot på nivå med 2020. Til tross for eit stort oljekorrigert underskot, dekt med overføring frå Statens pensjonsfond utland, syner fondet eit overskot i 2021. Det skuldast mellom anna rente- og utbyteinntekter i fondet og ein kraftig auke i netto kontantstraum frå petroleum som følgje av historisk høgt prisnivå på gass sidan sommaren 2021. Kapitalen i Statens pensjonsfond utland auka med 1 448 milliardar kroner i 2021.

Rekneskapen og denne meldinga speglar statens ut- og innbetalingar og balanse til og med 31.12.2021, i tråd med prinsippa for føring av statsrekneskapen, sjå kapittel 4.4.

Kapittel 1 gjer greie for hovudelementa i statsrekneskapen og budsjettpolitikken. Dette omfattar mellom anna bruken av petroleumsinntekter, veksten i statsutgiftene og statens skatte- og avgiftsinntekter frå Fastlands-Noreg og frå petroleumsverksemda. Lånetransaksjonar og finansieringsbehov vert òg omtalt. Kapittel 2 tek føre seg områda til kvart departement for seg. I kapittel 3 er rekneskapen til Statens pensjonsfond omtalt, og i kapittel 4 er det gjort greie for statens balanse og finanspostar.

1.1 Hovudtal1

Tabell 1.1 syner statsrekneskapen 2021 etter postgrupper i statens kontoplan for høvesvis utgifter og inntekter. Dei samla utgiftene vart 2 093,0 mrd. kroner, medan inntektene før statslånemidlar vart 2 030,7 mrd. kroner. Overskot før lånetransaksjonar i statsrekneskapen og netto lånepostar (post 90-99) gjev eit brutto finansieringsbehov på 62,3 mrd. kroner. Samla inntekter medrekna statslånemidlar vert 2 093,0 mrd. kroner.

Det oljekorrigerte underskotet går fram av netto utgifter og inntekter (post 01-89) utanom kontantstraum frå petroleumsverksemda og overføringane til og frå Statens pensjonsfond utland (SPU). Underskotet vert dekt med ei overføring frå SPU til statsbudsjettet som svarer til det oljekorrigerte underskotet, slik det vart rekna i nysaldert budsjett.

Av tabell 1.1 går det fram at det oljekorrigerte underskotet i 2021 vart 369,0 mrd. kroner, som er 21,1 mrd. kroner lågare enn i nysaldert budsjett. Statsrekneskapen vart difor gjord opp med eit overskot på 21,1 mrd. kroner.

Tabell 1.2 syner samla eigedelar, gjeld og eigenkapital slik det går fram av kapitalrekneskapen. Eigenkapitalen auka i 2021 med 1 550,5 mrd. kroner, som for det meste skriv seg av auken i Statens pensjonsfond. Overskotet før lånetransaksjonar aukar òg eigenkapitalen, medan auka avsetjing av overførte midlar reduserer eigenkapitalen. Anna endring i eigenkapitalen er nærare omtalt i kapittel 4.

Tabell 1.3 syner endring i kapitalen til Statens pensjonsfond i 2021 og samanhengen med overskot, valutakursregulering, realiserte og urealiserte vinstar og tap og inntekt frå nettofinanstransaksjonar, fordelt på høvesvis SPU og SPN (Statens pensjonsfond Noreg).

For 2021 syner Statens pensjonsfond eit overskot på 121,1 mrd. kroner. Til saman vert statsrekneskapen og Statens pensjonsfond gjorde opp med eit overskot på 142,2 mrd. kroner i 2021.

1.2 Budsjettpolitikken og det strukturelle, oljekorrigerte underskotet

Bruken av petroleumsinntekter vert målt ved det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunderskotet. I utrekninga av dette underskotet tek ein mellom anna omsyn til at ein del av statens inntekter og utgifter varierer med konjunkturane og med endringar i rekneskapstilhøve, sjå boks 1.1.

Med utgangspunkt i statsrekneskapen for 2021 er bruken av petroleumsinntekter i 2021 no rekna til 354,4 mrd. kroner, målt ved det strukturelle, oljekorrigerte underskotet. Dette er om lag 9,8 mrd. kroner meir enn i Saldert budsjett 2021, der det strukturelle, oljekorrigerte underskotet vart rekna til 344,6 mrd. kroner. Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet svarer til 10,8 prosent av trend-BNP for Fastlands-Noreg 2021, slik det no er rekna til, og til 3,2 prosent av Statens pensjonsfond utland ved inngangen til 2021.

Eit strukturelt, oljekorrigert underskot på 354,4 mrd. kroner er 26,1 mrd. kroner mindre enn det ein rekna i nysaldert budsjett. Dette kjem i hovudsak av lågare utgifter enn det ein rekna med, og at det strukturelle skattenivået er auka sidan i fjor haust.

1.3 Utviklinga i det oljekorrigerte underskotet

Tabell 1.4 gjev eit samla oversyn over inntektene, utgiftene, oljekorrigert overskot og overskotet i statsbudsjettet, statsrekneskapen og Statens pensjonsfond i 2020 og 2021.

Utviklinga frå 2020 og gjennom 2021 frå saldert til nysaldert budsjett og til rekneskapen er prega av dei økonomiske tiltaka i møte med pandemien. Auken i inntektsløyvingane frå saldert til nysaldert skuldast i stor grad anslaga på skatte- og avgiftsinntektene slik dei vart vurderte ved nysalderinga av budsjettet på slutten av året. Som rekneskapen syner, vart desse inntektene òg høgare enn venta ved nysalderinga og syner at den økonomiske situasjonen på slutten av året var uviss. Auken i utgiftene frå 2020 og gjennom 2021 kjem i all hovudsak av dei ulike økonomiske tiltaka som vart sette i verk og førte vidare i 2021.

1.3.1 Utviklinga i rekneskapen frå 2020 til 2021

Samla overskot i statsbudsjettet og Statens pensjonsfond auka med 181,4 mrd. kroner, frå -39,2 mrd. kroner i 2020 til 142,2 mrd. kroner i 2021. Overskotet i statsbudsjettet før lånetransaksjonar minka med 25,8 mrd. kroner, medan overskotet i Statens pensjonsfond auka med 207,2 mrd. kroner. Auken i overskotet i Statens pensjonsfond kjem av den netto kontantstraumen frå petroleumsverksemda som auka med 180,7 mrd. kroner, overføringa til statsbudsjettet som vart 27,4 mrd. kroner mindre og rente- og utbyteinntektene i Statens pensjonsfond som vart 0,8 mrd. kroner mindre enn i 2020.

Det oljekorrigerte underskotet minka med knapt 1,6 mrd. kroner frå 370,5 mrd. kroner i 2020 til 369,0 mrd. kroner i 2021. Tabell 1.4 nedanfor syner at utgiftene utanom petroleum og lånetransaksjonar auka med 34,5 mrd. kroner, eller om lag 2,3 prosent, frå 1 524,9 mrd. kroner i 2020 til 1 559,4 mrd. kroner i 2021. Inntektene auka med 36,1 mrd. kroner eller 3,1 prosent, frå 1 154,4 mrd. kroner i 2020 til 1 190,5 mrd. kroner i 2021. Det høge utgiftsnivået i 2021 er ein følgje av at økonomiske tiltak i møte med pandemien i stor grad er førte vidare. Auken i inntektene må særleg sjåast i samanheng med skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg som auka med 45,3 mrd. kroner, overføringa frå Noregs Bank som minka med 4,5 mrd. kroner og vederlag oppdrettskonsesjonar som vart 7,0 mrd. kroner 2020 og 22 mill. kroner i 2021. Renteinntekter og utbyte utan Equinor vart 4,1 mrd. kroner høgare enn i 2020. Andre inntekter gjekk samle ned med 1,8 mrd. kroner.

1.3.2 Utviklinga frå saldert til nysaldert budsjett2

Inntektsløyvingane utanom lånetransaksjonar for 2021 vart 231,2 mrd. kroner høgare i nysaldert budsjett enn i saldert budsjett, medan utgiftsløyvingane vart 51,2 mrd. kroner høgare. Utanom petroleumsverksemda vart inntektene 55,5 mrd. kroner høgare i nysaldert budsjett enn i saldert budsjett, medan utgiftene vart 49,0 mrd. kroner høgare. Samla gav dette eit oljekorrigert underskot på 390,1 mrd. kroner i nysaldert budsjett for 2021, som er 6,5 mrd. kroner mindre enn i saldert budsjett.

Av 55,5 mrd. kroner i høgare inntekter kjem knapt 46,4 mrd. kroner av høgare anslag på skatte- og avgiftsinntekter og knapt 9,9 mrd. kroner høgare rente og utbyteinntekter. Overføringa frå Noregs Bank vart 3,4 mrd. kroner mindre enn i saldert budsjett. Inntektene under statens forretningsdrift vart 1,3 mrd. kroner høgare, tilbakeførte midlar frå kompensasjonsordningar utgjorde 0,4 mrd. kroner, medan andre inntekter under departementa vart 1,1 mrd. kroner høgare.

Utgiftene vart 49,0 mrd. kroner høgare i nysaldert budsjett enn i saldert budsjett. Løyving til dagpengar auka med 7,1 mrd. kroner, medan renteutgiftene gjekk ned 0,5 mrd. kroner. Annan netto auke i utgiftene var 42,4 mrd. kroner. Av dette utgjer annan auke under folketrygda 11,5 mrd. kroner, 6,6 mrd. kroner auka tilskot til helseføretaka og 5,4 mrd. kroner rammetilskot til kommunane.

Budsjettutviklinga gjennom 2021 fram til nysalderinga er nærare omtalt i Prop. 36 S (2021–2022) Ny saldering av statsbudsjettet 2021 og Prop. 39 S (2021–2022) Tillegg til Prop. 36 S (2021–2022) om ny saldering av statsbudsjettet 2021.

1.3.3 Utviklinga etter nysalderinga

I statsrekneskapen for 2021 er det oljekorrigerte underskotet 369,0 mrd. kroner. Dette er 21,1 mrd. kroner mindre enn i nysalderinga og 27,6 mrd. kroner mindre enn i saldert budsjett, jf. tabell 1.4. Som del av BNP for Fastlands-Noreg er endringane i det oljekorrigerte underskotet små, høvesvis -0,6 prosent og -0,8 prosent. Det vil alltid vere uvisse knytt til framskrivingar av budsjettal og andre makroøkonomiske tal, og endringane frå år til år skil seg normalt ikkje frå det som har vore normale avvik dei siste 30 åra. Dei økonomiske tiltaka i møte med pandemien i 2020 gav større endringar enn normalt, medan endringane i 2021 er små. Sjå boks 1.2 om uvisse i budsjettanslaga.

Tilbakeføringa frå Statens pensjonsfond utland til statsbudsjettet vart endeleg fastlagd i nysaldert budsjett for å dekkje det venta oljekorrigerte underskotet. På denne bakgrunnen vert statsrekneskapen for 2021 gjord opp med eit overskot på 21,1 mrd. kroner. Inntektene utanom petroleumsinntekter auka med 16,6 mrd. kroner, frå 1 173,9 mrd. kroner til 1 190,5 mrd. kroner. Utgiftene utanom petroleumsverksemda minka med 4,5 mrd. kroner, frå 1 563,9 mrd. kroner til 1 559,4 mrd. kroner. Sjå tabell 1.5 og 1.6 for detaljar. Auken i skatte- og avgiftsinntektene er nærare omtalt i kapittel 1.6.

Standardrefusjonar som er førte som utgiftsreduksjonar i rekneskapen utgjorde om lag 3,4 mrd. kroner3, og er medrekna i desse tala. Dette er refusjonar frå mellom anna arbeids- og velferdsetaten og folketrygda som dekkjer utgifter til arbeidsmarknadstiltak i statlege verksemder, løn under fødsels- og adopsjonspermisjon, løn til lærlingar og løn under sjukdom. Meirinntekter på løyvingar med meirinntektsfullmakter som heimlar meirutgifter i departementa og forvaltninga er òg medrekna.

Departementa har rapportert 0,6 mrd. kroner i meirinntekter på ymse budsjettpostar som det er knytte meirinntektsfullmakter til. Nivået på meirinntektene er om lag det halve samanlikna med rekneskapen 2020. Nokre departement og statlege verksemder har høve til å utføre oppdragsverksemd mot refusjon av utgiftene. Andre inntekter under departementa vart om lag som budsjettert.

Endringar i utgiftene må sjåast i samanheng med bruken av meirinntektsfullmakter i departementa og forvaltninga.

Mindreutgiftene frå nysaldert budsjett må òg sjåast i samanhengen med overført, unytta løyving. Frå 2020 til 2021 auka samla nivå på overført, unytta løyving med 9,7 mrd. kroner til 25,9 mrd. kroner. Frå 2021 til 2022 aukar overført, unytta løyving med enda 845 mill. kroner. Sjå vedlegg 2 for detaljert oversyn på dei einskilde budsjettkapitla.

Ein kunne vente at dei store overførte, unytta midlane frå 2020 ville medføre meirutgifter i 2021. Det er likevel netto mindreutgift i 2021. Dette syner at det framleis har vore utfordrande for forvaltninga å gjennomføre og følgje opp alle Stortingets vedtak om utbetalingar og bruk av midlar på ei rekkje budsjettpostar i møte med pandemien. Tabell 1.6 syner likevel at det på einskilde område er meirutgifter, til dømes under forsvaret, kap. 1760, som er motsvart av ein minke i overført, unytta løyving. Det same gjeld for regionale helseføretak, kap. 0732, allmenne kulturføremål, kap. 0325 og Statens vegvesen, kap. 1320.

Overført, unytta løyving til 2022

Frå 2020 til 2021 vart det for verksemdene og departementa overført unytta løyvingar, utanom lånetransaksjonar og statleg petroleumsverksemd, på til saman 25,9 mrd. kroner, medan overførte løyvingar frå 2021 til 2022 er på 26,8 mrd. kroner. Det er ein netto auke på 845 mill. kroner.

Det er Helse- og omsorgsdepartementet (+1,1 mrd. kroner), Justis- og beredskapsdepartementet (+1,1 mrd. kroner) og Kunnskapsdepartementet (+0,5 mrd. kroner) som har hatt størst auke i overført, unytta løyving. Fem departement har hatt nedgang i overført unytta løyving; Kulturdepartementet (-1,1 mrd. kroner), Forsvarsdepartementet (-1,2 mrd. kroner), Samferdselsdepartementet (-0,6 mrd. kroner), Kommunal- og moderniseringsdepartementet (-0,2 mrd. kroner) og Klima- og miljødepartementet (-0,1 mrd. kroner). Tabell 1.2 i vedlegg 1 gjev eit meir detaljert oversyn over endra overføring per departement.

Det vart ikkje overført unytta løyving på postar med lånetransaksjonar (90-postar) frå 2020 til 2021. Frå 2021 til 2022 er det overført 110 mill. kroner under kap. 0950, post 92. Medrekna lånepostar var auken i overført, unytta løyving 955 mill. kroner, jf. tabell 1.7.

Boks 1.2 Om uvisse i budsjettanslaga

Statsbudsjettet har både ein konstitusjonell, ein politisk og ein administrativ funksjon. Eit viktig føremål med budsjettet er at ressursane til fellesskapet vert nytta i samsvar med politiske prioriteringar og slik at ein får mest mogleg att for pengane. Finanspolitikken må stø opp under sysselsetjing, verdiskaping og rettferdig fordeling. Kor godt ein lukkast med dette, kan ikkje målast i rekneskapen.

Rekneskapen fortel kor godt ein har treft med anslaga ein gjorde ved byrjinga av året og gjennom året. For ei rekkje budsjettpostar er utfallet eit resultat av summen av avgjerdene til einskildmenneske, verksemder og andre aktørar innanlands og utanlands. Til dømes er skatteinntektene avhengige av utviklinga i sysselsetjing, privat forbruk og investeringar i bustader og verksemder. Utbetalingane av mellom anna arbeidsløysetrygd svingar med utviklinga i arbeidsmarknaden.

Når budsjettet vert laga, har ein ikkje all informasjon om den økonomiske utviklinga i budsjettåret. Rekneskapen er på si side påverka av endringar i det økonomiske opplegget og av eventuelle endringar i føringsmåte og oppstilling på postar i statsbudsjettet. Det er såleis mykje uvisse knytt til framskrivingar av budsjettal og andre makroøkonomiske tal.

Statsbudsjettet spelar òg ei viktig rolle i stabiliseringspolitikken. I Noreg har skiftande regjeringar lagt stor vekt på at dei såkalla automatiske stabilisatorane skal få verka. Stabilisatorane dempar verknaden som brå endringar i økonomien har på den samla etterspurnaden og dermed på aktivitetsnivået i økonomien, men gjev tilsvarande stort utslag i offentlege budsjett. I ein konjunkturoppgang vil til dømes skatte- og avgiftsinntektene til staten auka. Så lenge andre budsjettpostar ikkje vert endra, dreg dette inn kjøpekraft frå husstandar og verksemder og dempar aktiviteten i økonomien. Samstundes aukar statens inntekter. I ein konjunkturnedgang vert skatteinntektene mindre og utgiftene til trygd større. Dette kan endre rekneskapsresultatet ved utgangen av året monaleg. Eit avvik vil då berre syne at stabilisatorane har verka slik dei skulle.

For å styre finanspolitikken må ein dessutan vite om endringane i økonomien er konjunkturelle, og vert borte etter ei stund, eller om dei er strukturelle og vert verande att når konjunkturane snur. Samanhengen mellom det strukturelle og det oljekorrigerte budsjettunderskotet er forklart i boks 1.1. Det strukturelle underskotet er berekna tal. Fyrst etter fleire år er det mogleg å slå fast om utslaga i økonomien kom av konjunkturane eller var eit uttrykk for underliggjande strukturelle endringar. Difor vert anslaga for den strukturelle budsjettbalansen reviderte i ettertid.

Figur 1.1.A syner totaltala for anslag og rekneskap for budsjettbalansen utanom inntekter og utgifter knytte til petroleumsverksemda, det vil seie den oljekorrigerte budsjettbalansen. Tala er målte i høve til BNP for Fastlands-Noreg. Figuren syner at budsjett og rekneskap følgjer kvarandre godt. Revisjonane av budsjettet gjennom året kan utgjera store kronebeløp, men er gjennomgåande små rekna i prosent. Revisjonane kan ha si årsak i ynskte endringar i politikken eller i at utviklinga på ulike område har vore annleis enn venta.

Dei store svingingane i den oljekorrigerte budsjettbalansen må fyrst og fremst sjåast i samanheng med konjunkturutviklinga i norsk økonomi. I dårlege år vert underskotet til staten større enn det elles ville ha vore. I gode år er det motsett. Dette kjem av dei automatiske stabilisatorane, men òg av korleis politikken vert innretta.

Figur 1.1.B syner avvik mellom budsjett og rekneskap for den oljekorrigerte budsjettbalansen. Der avviket er mindre enn null, har ein budsjettert med eit større oljekorrigert underskot enn det som vart resultatet i rekneskapen. Nokre år er avviket mindre enn null og andre år større enn null og i om lag 1/3 av åra var avviket frå saldert budsjett til rekneskap større enn null. Tala tyder på at det ikkje er systematiske over- eller undervurderingar.

Figuren syner òg at det er lettare å budsjettere seinare på året når uvissa har minka. Avvika er mindre i november enn tidleg på året. Etter 1991 har likevel ikkje avvika i gjennomsnitt vore større enn -0,3 prosentpoeng frå saldert budsjett til rekneskapen og -0,2 prosentpoeng frå nysaldert budsjett til rekneskapen.

Forstørr bilete

¹⁾ For dei tidlegaste åra er det oljekorrigerte underskotet rekna ut frå dagens definisjon. Dei historiske BNP-tala er oppdatert etter SSB sin revisjon i 2019.

Kjelde: Finansdepartementet og Statistisk sentralbyrå.

1.4 Veksten i utgiftene i statsbudsjettet

Utviklinga i utgiftene i statsbudsjettet frå år til år kjem til utrykk ved den reelle, underliggjande veksten. I den reelle, underliggjande veksten i utgiftene vert det korrigert for utgifter til dagpengar, renter og petroleumsverksemda og for visse rekneskapstilhøve og ekstraordinære endringar. Ved utrekninga av den reelle, underliggjande veksten i utgiftene vert det òg korrigert for prisendringar, slik at talet er uttrykk for volumendringar knytte til driftsutgiftene, investeringane og overføringane i statsbudsjettet. Nærare omtale av korleis den reelle, underliggjande veksten i utgiftene vert utrekna, står i kapittel 3 i nasjonalbudsjettet.

For saldert budsjett 2021 vart den reelle, underliggjande veksten i utgiftene i statsbudsjettet rekna til -3,1 prosent. Etter vedtekne budsjettendringar 1. halvår 2021 vart han rekna til 1,9 prosent og i nysalderinga til 0,5 prosent. Med utgangspunkt i statsrekneskapen for 2021 er veksten rekna til -1,2 prosent. Tal for reell, underliggjande utgiftsvekst dei siste ti åra går fram av tabell 1.8.

1.5 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov

Tabell 1.9 syner utviklinga i finansieringsbehovet i statsbudsjettet. Samanlikna med rekneskapen for 2020 har brutto finansieringsbehovet auka med drygt 43,2 mrd. kroner, frå 19,0 mrd. kroner i 2020 til 62,3 mrd. kroner i 2021. Utlån og aksjeteikning m.m. minka med 36,9 mrd. kroner, medan tilbakebetalingane auka med 5,7 mrd. kroner. Overskotet før lånetransaksjonar minka med 25,8 mrd. kroner slik at netto finansieringsbehovet vart 16,8 mrd. kroner mindre enn i 2020. Det var ein auke i betalt avdrag på statsgjelda på 60,0 mrd. kroner i 2021 samanlikna med 2020. Endringane i gjeldsavdrag er påverka av avdragsprofilen på statsgjelda, førtidige oppgjer og reduksjon i eigenbehaldninga. Det var ikkje lånetransaksjonar knytte til petroleumsverksemda i 2021.

Utgiftene til utlån vart 9,0 mrd. kroner lågare enn venta ved nysalderinga. Endringar i utlån frå nysaldert budsjett går fram av tabell 1.10.

Samla mindreutgifter knytte til lånetransaksjonar svarer til 5,7 prosent av løyvinga. Størst endring utgjer mindreutgiftene under Innovasjon Noreg som svarer til 8,7 prosent av løyvinga og mindreutgifter knytte til Eksportfinansiering Noreg og utbetaling i følgje trekkfullmakt som svarer til 49,6 prosent av løyvinga.

Tilbakebetalingane vart 0,6 mrd. kroner høgare enn venta i nysalderinga. Endringar i tilbakebetalingar frå nysaldert budsjett går fram av tabell 1.11.

Netto utlån vart dermed 9,6 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett. Sidan rekneskapen syner eit overskot før lånetransaksjonar på 21,1 mrd. kroner, vart netto finansieringsbehov 30,7 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett.

Avdrag på innanlandsk statsgjeld i 2021 vart 74,0 mrd. kroner, som i nysaldert budsjett, og brutto finansieringsbehov er dermed òg 30,7 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett.

Statens lånebehov og behovet for lånefullmakter kan avvike frå finansieringsbehovet som går fram av tabell 1.9. Grunnen er at ein ved utforming av lånefullmakter tek omsyn til einskilde lånetransaksjonar som inngår i lånebehovet, men som ikkje har likviditetseffekt. Det gjeld til dømes ved overføring av kapital til og frå tilskotsfond. Dette er nærare omtalt i framlegg for Stortinget om fullmakt til å ta opp statslån. Det var i 2021 inga store overføringar av kapital til eller frå tilskotsfond. Fullmakt til å ta opp statslån i 2021 og endring i statsgjelda går fram av vedlegg 3, tabell 3.1.

1.6 Skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg

Statsrekneskapen for 2021 syner at dei samla inntektene frå skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg utgjorde 1 099,5 mrd. kroner i 2021, ein auke på 45,3 mrd. kroner eller 4,3 prosent frå året før, jf. tabell 1.12.

I statsrekneskapen for 2021 vart dei samla skatte- og avgiftsinntektene frå Fastlands-Noreg 60,2 mrd. kroner meir enn i saldert budsjett. Anslaget for faktisk betalte skatte- og avgiftsinntekter er auka gjennom 2021. Ved nysalderinga av 2021-budsjettet er berekna skatte- og avgiftsinntekter frå Fastlands-Noreg 1 085,7 mrd. kroner, som er 46,4 mrd. kroner meir enn i saldert budsjett. Samla inntekter frå skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg vart i statsrekneskapen 13,8 mrd. kroner høgare enn i nysaldert budsjett. Av dette gjeld 1,0 mrd. kroner meirverdiavgift, 8,0 mrd. kroner skatt på formue og inntekt, fordelt med 8,6 mrd. kroner frå personlege og upersonlege skatteytarar og knapt -0,7 mrd. kroner i finansskatt. Arbeidsgjevaravgifta vart 4,6 mrd. kroner høgare, medan andre skatte- og avgiftsinntekter auka med 0,2 mrd. kroner. Mellom anna ei sterk utvikling i arbeidsmarknaden hausten 2021 ga ei sterk utvikling i skatteinngangen på slutten av året. Forseinka skatteoppgjer for 2020 på grunn av utsette fristar, gjorde at skatte- og avgiftsanslagene til nysaldert budsjett var meir usikre enn vanleg.

Av dei samla skatte- og avgiftsinntektene frå Fastlands-Noreg på 1 099,5 mrd. kroner i statsrekneskapen for 2021 utgjorde skatt på inntekt og formue medrekna finansskatten 286,4 mrd. kroner. Dette var 3,6 prosent lågare enn i 2020. Trygdeavgift og arbeidsgjevaravgift utgjorde 370.2 mrd. kroner i 2021, ein auke på 8,5 prosent frå året før. Inntektene frå meirverdiavgifta auka med 8,6 prosent, til 333,2 mrd. kroner i 2021. Frå 2020 til 2021 auka andre særavgifter og tollinntekter med 0,6 prosent, frå 109,0 mrd. kroner til 109,6 mrd. kroner. Sjå detaljar i vedlegg 1, tabell 1.1 og løyvingsrekneskapen i vedlegg 2, tabell 2.2.

1.7 Utgifter og inntekter frå petroleumsverksemda – Statens pensjonsfond utland

Utgiftene til petroleumsverksemda skriv seg frå investeringar i statens direkte deltaking i petroleumsverksemda (SDØE). Utgiftene til petroleumsverksemda vart 24,7 mrd. kroner i 2021. Inntektene frå petroleumsverksemda omfattar skattar og avgifter på utvinning, aksjeutbyte frå Equinor ASA og inntekter frå SDØE. Inntektene frå SDØE er for det meste driftsresultat og kalkulatoriske avskrivingar og renter. Dei samla innbetalte skattane og avgiftene frå petroleumsverksemda og CO₂-avgifta vart 91,8 mrd. kroner i 2021. Inntektene frå SDØE vart 209,9 mrd. kroner, medan utbyte frå Equinor ASA i 2021 vart 10,5 mrd. kroner. Samla inntekter frå petroleumsverksemda vart dermed 312,2 mrd. kroner i 2021, og netto kontantstraum frå petroleumsverksemda vart 287,5 mrd. kroner. Det er 173,5 mrd. kroner meir enn i saldert budsjett og må sjåast i samanheng med historisk høgt prisnivå på gass sidan sommaren 2021. Netto kontantstraum frå petroleumsverksemda vart 15,5 mrd. kroner større enn i nysaldert budsjett, jf. tabell 1.13.

Overføringa frå Statens pensjonsfond utland til statsbudsjettet over kapittel 5800 vert rekneskapsført i samsvar med stortingsvedtaket i nysaldert budsjett, medan overføringa til fondet over kapittel 2800 er tilpassa netto kontantstraum frå petroleumsverksemda. Netto avsetjing til fondet i 2021 vart -102,6 mrd. kroner, som er overført frå fondet til statskassa. I 2021 var det ikkje netto finanstransaksjonar førte på kap. 2800, post 96. I kapittel 3 er det gjort nærare greie for resultat og verdiutvikling i Statens pensjonsfond utland.