Gulaskuddan - Sámediggeválga - rievdadusat Sámediggeválggaid láhkaásahussii

Ođasmahttin-, hálddahus- ja girkodepartemeanta sádde dákko bokte gulaskuddamii Sámediggeválgga láhkaásahusa § 39a rievdadusevttohusa. Rievdadusevttohus lea mildosiin. Gulaskuddanreivve dárogillii ja sámegillii oktan mildosiiguin gávdná departemeantta neahttasiidduin www.regjeringen.no/fad Dokumeanttaid vuolde.

Gulaskuddancealkámušaid sáhttá sáddet poastta mielde dahje e- poasttain čujuhussii postmottak@fad.dep.no Gulaskuddanáigemearri lea mánnodat golggotmánu 1.b.2012:s.

Ovdalaš rievdadusat
Ođđa láhkaásahus Sámediggeválgga birra nr.1480 (láhkaásahus) mearriduvvui gonagaslaš resolušuvnnas juovlamánu 19.b. 2008:s sámelága vuođul, maid Stuoradiggi dohkkehii 1988:s. Ásahuvvui ođđa válgaortnet ođđa biirejuoguin ja áirrasjuoguin 2009 válgga rájes. 13 válgabiire unniduvvojedje 7 válgabiirii. Ásahuvvui earuheapmi gaskal suohkaniid gos leat eambbo go 30 olbmo čálihuvvon Sámedikki jienastuslohkui ja suohkaniid gos leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui. Jienasteaddjit suohkaniin gos leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui, sáhttet dušše ovdalgihtii jienastit sámediggeválggas, gč. sámelága § 2-3. Suohkanat gos leat eanet go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui, galget maiddái láhčit dili nu ahte válgadikkis nai sáhttá jienastit.

Go galgá mearridit makkár suohkaniidda dát galgá gustot, de galgá Sámedikki jienastuslohku geassemánu 30.b. dan jagi go maŋemus lágiduvvui suohkan- ja fylkkadiggeválga biddjot vuođđun, gč. láhkaásahusa § 39a. Man gallis dan áigemuttus ledje čálihuvvon jienastuslohkui leat vuođđun mearridit gorrelogolaš áirrasjuogu gaskal válgabiiriid ja mearridit earuheami gaskal suohkaniid gos galgá dušše leat ovdagihtiijienasteapmi ja suohkaniid mat maiddái galget lágidit válgadikki. Suohkaniin gos leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui, ii leat lohpi vuostáiváldit jienaid sámediggeválgii válgabeaivvi, gč. láhkaásahusa § 47. Suohkaniin gos leat eambbo go 30:s čálihuvvon jienastuslohkui, galgá maiddái leat válgadikkis leat jienasteapmi válgabeaivvi.

Válgaoassálastin njiedjan 2009:s
Ođđa ortnet mielddisbuktá ahte jienasteaddjit dain suohkaniin gos leat unnit go 30 jienastanvuoigatvuođalaččat, eai šat beasa jienastit iešalddis válgabeaivvi - sii besset dušše ovdalgihtii jienastit.

Sámi válgadutkanprográmma (2008-2011) [SÁMEDIGGEVÁLGA. Jienasteaddjit, bellodagat, mediat, man leaba čállán Jo Saglie ja Eva Josefsen (red.)] dokumenterii ahte válgaoassálastin mealgadii njiejai dain válgabiirriin gos eanasoasi suohkaniin ledje unnit go 30 olbmuin čálihuvvon jienastuslohkui. Njealji lulimus válgabiire njiedjan lea ná: Lulli-Norgga válgabiires – 14,4% (Lulli-Norga), Lullisámi válgabiires -7,3% (Trøndelaga - fylkkat, Lulli-Nordlánda), Veastarábi válgabiires – 6,5% (Gaska- ja Davit Nordlánda, Lulli-Romsa) ja Gáisi válgabiires – 4,2% (Gaska- ja Davvi Romsa). Finnmárkku golbma davimus válgabiires ledje unnán dahje ii oktage suohkan main ledje unnit go 30:s čálihuvvon jienastuslohkui, já sis lei dássádis válgaoassálastin.

Válgaoassálastimii orru váikkuheame dat ahte beassá jienastit válgabeaivvi. Sámi válgadutkama loahppaárvvoštallan lea ahte válgaoassálastima njiedjamii lea vuosttažettiin sivvan sámediggeválgga ásahuslaš rámmaid rievdadeapmi. Čujuhuvvo dasa ahte njiedjamii illá lea sivvan dat earenoamášvuohta sis geat orrot suohkaniin stuorát sámi birrasa haga, muhto čilgehussan lea ahte jienastanvejolašvuođat leat hedjonan. Lea jáhkehahtti ahte jienasteaddjit beare maŋŋit fuobmájit ahte sii dušše besset ovdalgihtii jienastit (maŋemus áigemearri lea bearjadaga ovdal válgga). Dasa lassin sáhttet gávdnot iešguđetgelágan hehttehusat jienasteaddjái áiggebáli fuobmát gos galgá ovdalgihtii jienastit.                       

Dárkilet rievdadusevttohusa birra
Departemeanta evttoha láhkaásahusa § 39a lasihit ođđa nuppi lađđasa. Evttohuvvo ahte sámeválgastivrrat suohkaniin gos leat unnit go 30:s čálihuvvon jienastuslohkui geassemánu 30.b.rádjái daid jagiid go leat suohkanstivrra- ja fylkkadiggeválggat, galget čálalaččat dieđihit jienasteddjiide ahte sii besset dušše ovdalgihtii jienastit sámediggeválggas. Diehtu galgá sáddejuvvot ovdalgo ovdalgihtii jienasteapmi álgá.

Evttohuvvo mearriduvvot ahte sámeválgastivrra čállosis dušše galget dieđut láhkavuođu birra das ahte jienasteaddji dušše beassá ovdalgihtii jienastit, makkár suohkana jienastuslohkui jienasteaddji lea čálihuvvon, ovdalgihtii jienasteami áigodaga birra, makkár báikkiin suohkanis vuostáiváldet ovdalgihtii jienaid, vejolašvuođa birra ovdalgihtii jienastit eará suohkaniin ja dan birra ahte beassat jienastit olgoriikkas, Svalbárddas ja Jan Mayenis.  

Rievdadusevttohusa váikkuhusat
Sámediggi galgá ráhkadit válgajienastuslogu iešguhtetge suohkanii ja bidjat dan olámuddui suohkana válgaorgánaide nu fargga go lea vejolaš dan dahkat, gč. láhkaásahusa § 6. Sámediggi ráhkada válgajienastuslogu, nu mot dat lea geassemánu 30.b.rádjái daid jagiid go leat suohkanstivrra- ja fylkkadiggeválggat, gč. láhkaásahusa § 4. Sámediggi mearrida dan vuođul makkár suohkaniin dušše galgá leat ovdagihtiijienasteapmi sámediggeválgii ja fuolaha ahte suohkaniidda sáddejuvvo ođasmahttojuvvon válgajienastuslohku buori áiggis ovdalgo ovdagihtiijienasteapmi álgá.

Departemeanta deadduha ahte suohkaniin gos leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui geassemánu 30.b. rádjái dan jagi go leat suohkanstivrra- ja fylkkadiggeválggat, lágidit dušše ovdalgihtiijeanasteami vaikke vel sis leat sisafárrema geažil eambbo go 30:s čálihuvvon jienastuslohkui dan jagi go sámediggeválga lea. 

Rievdadusevttohus váikkuha eanas suohkaniidda riikkas. Man ollu, ja makkár suohkaniin dušše sáhttá leat ovdalgihtii jienasteapmi, boahtá rievddadit válggas válgii. Erohus das ahte 30 olbmo dahje eanet leat čálihuvvon jienastuslohkui, dahje unnit go 30 olbmo čálihuvvon jienastuslohkui, sáhttá leat unni ollu suohkaniin. Jus lohku sis geat leat čálihuvvon jienastuslohkui lea lassánan 30 dahje eanet olbmui geassemánu 30.b. rádjái guokte jagi ovdal válgga, de suohkanis galgá boahtte sámediggeválggas leat válgadiggi. Jus jienastuslohku lea njiedjan vuollel 30 olbmui, de suohkanis galgá leat dušše ovdalgihtii jienasteapmi boahtte válggas.

Evttohuvvon ortnega háliiduvvon váikkuhus lea ahte válgaoassálastin galgá buorránit suohkaniin gos ovttaskas jienasteaddji dušše beassá ovdalgihtii jienastit. Čálus suohkana sámeválgastivrras galggašii sihkkarastit ahte jienasteaddji buori áiggis ovdal válgabeaivvi oažžu diehtit ahte jienasteapmi lea ráddjejuvvon dušše ovdalgihtii jienasteapmái.

Ekonomalaš ja hálddahuslaš váikkuhusaid birra
Válgastivrrat dain suohkaniin gos leat unnit go 30 olbmo čálihuvvon Sámedikki jienastuslohkui geassemánu 30.b. rádjái dan jagi go leat suohkanstivrra- ja fylkkadiggeválggat, sáddejit čállosa ovdalgo ovdalgihtii jienasteapmi álgá, jienasteddjiide geat leat čálihuvvon jienastuslohkui dan jagi go lea sámediggeválga. Lea sáhka das ahte dieđu sáddet soames olbmuide ja jáhkkimis ortnet mielddisbuktá unnán lassibarggu. Departemeanta bivdá liikká suohkaniid iežaset gulaskuddancealkámušain árvvoštallat makkár vejolaš ekonomalaš ja hálddahuslaš váikkuhusaid rievdadusevttohus mielddisbuktá.

Mildosat
Mildosiin čuovvu rievdadusevttohus, ođđa nubbi lađas láhkaásahusa § 39 a:i. Geahčus gulaskuddanláhkaásahusain lea mildosiin. Sámelága ja Sámediggeválgga gustovaš láhkaásahusa gávdná Lovdata neahttasiidduin www.lovdata.no

Dearvuođaiguin

Mielddus
Láhkaásahus, beaiváduvvon juovlamánu 19.b. 2008:s nr. 1480 Sámediggeválgga birra