Finnmárkkulága váldosisdoallu

Finnmárkkulága ulbmil lea lágidit diliid nu, ahte Finnmárkku eatnamat ja luondduvalljodagat hálddahuvvojit dássedis ja ekologalaččat suvdinnnávccalaš vuogi mielde fylkka ássiide buorrin ja earenoamážit sámi kultuvrii, boazodollui, meahcásteapmái, ealáhusdoaimmaheapmái ja servodateallimii vuođusin.

Dál hálddaha stáhtafitnodat Statskog SF sullii 95 proseantta Finnmárkku eatnamiin. Dát areala, mii lea badjel 45.000 km2, sirdojuvvo báikkálaš eaiggátvuhtii Finnmárkkuopmodaga (Finnmarkseiendommen) bokte.

Finnmárkkuopmodat lea ovttaskas (priváhta) eanaoamasteaddji, mas lea seamma gaskavuohta almmolaš eiseválddiide go eará eanaoamasteddjiinge. Finnmárkkuopmodaga galgá jođihit stivra, mas leat guhtta olbmo: Golbma Sámedikki nammadan ja golbma Finnmárkku fylkkadikki nammadan stivrralahtu.

Finnmárkkuláhka nanne, ahte sámit leat eatnamiid ja čáziid guhkes geavaheami bokte rábidan vuoigatvuođaid Finnmárkku eatnamii. Maiddái Finnmárkku eará ássit sáhttet leat rábidan dakkár vuoigatvuođaid. Galgá ásahuvvot komišuvdna dáid vuoigatvuođaid gártemii. Galgá maiddái ásahuvvot sierraduopmostuollu, mii mearrida soahpameahttunvuođaid dakkár vuoigatvuođaid alde.

Buot Finnmárkku ássit ožžot vuoigatvuođa ávkkástallat luondduvalljodagain Finnmárkkuopmodaga eatnamiin, earret eará bivdit, guolástit ja lubmet. Man stuorra vuoigatvuođa olmmoš oažžu, lea dan duohken man lagas čatnašumit sus leat valljodagaide. Ovdamearkan oažžu olmmoš stuorát vuoigatvuođa ávkkástallat valljodagain dan gielddas gos son ássá. Maiddái sii geat ásset fylkka olggobealde, ožžot lobi bivdit smávvafuđđožiid, oaggut ja lubmet iežaset ruovttudollui.

Finnmárkkuláhka lea čearddalaččat bealátkeahttá dainna lágiin, ahte ovttaskas olbmo riektedilli ii leat sorjavaš das, leago sápmelaš, dáža, kveana dahje gullágo eará veahkadatjovkui. Áššiin meahcceeatnamiid nuppástuvvan geavaheamis galget sihke almmolaš eiseválddit ja Finnmárkkuopmodat árvvoštallat, mo nuppástupmi váikkuha sámi beroštusaide. Sámediggi sáhttá addit válddahusaid (rávvagiid, háltelinjáid), mat galget adnojuvvot dán árvvoštallama vuođđun, muhto válddahusat eai čana vihkkedallama sámi beroštusaid ja eará deasttaid gaskkas.

Finnmárkkuláhka ii atte njuolggadusaid mearraguolásteami birra. Stuorradiggi dagai danne mearrádusa geassemánus 2005, mas bivdá Ráđđehusa farggamusat guorahallat sámiid ja earáid vuoigatvuođa guolásteapmái Finnmárkku mearas, ja ovddidit čuovvoleaddji ášši dás Stuorradiggái. Ráđđehus lea čuovvoleamen Stuorradikki mearrádusa.

Almmuhan: 14.09.05