Ráđđehus ložže ráddjendoaibmabijuid

-Mii vuoruhat mánáid ja nuoraid ja bargosajiid go ložžet ráddjendoaibmabijuid. Earret eará rahpat eanet valáštallanfálaldagaid mánáide ja nuoraide. Mii rávvet  joatkkaskuvllaid ja rávisolbmuid oahpahusa mannat ruoná doaibmadássái, ja fiskes doaibmadási mánáidgárddiide ja vuođđoskuvlii. Suohkanat sáhttet dál ieža mearridit doaibmadási njoammundili ektui. Seammás ložžet errennjuolggadusaid ja ávžžuhat suohkaniid vuoruhit resurssaid doppe gos lea ollu njoammun, dadjá stáhtaministtar Jonas Gahr Støre.

Ráđđehus lea doaibmabijuid heivehan Dearvvasvuođadirektoráhta ja Álbmotdearvvašvuođainstituhta rávvagiid vuođul. Ráđđehus árvvoštallá doaibmabijuid dađis, ja ollislaš árvvoštallan galgá dahkkojuvvot guovvamánu álggus.

Mis leat eanet dieđut omikronvirusa birra

Álbmotdearvvašvuođainstituhtta jáhkká ahte njoammunlogut lassánit, muhto deattuha ahte olbmot eai buohccá nu duođalaččat omikronvirusa geažil. Eanet olbmot sisačálihuvvojit buohccevissui, danne go eanet olbmot buohccájit boahttevaš vahkuid.  

-Mis lea dál áibbas eará pandemiijadilli. Mii vásihat ahte olbmot eai buohccá nu duođalaččat omikronvirusa geažil, ja uhcit olbmot gártet buohccevissui. Njeallje maŋimuš vahku leat badjelaš miljovnna norgalačča válddihan boahkuid ja jođánisiskosiid lea dál álki fidnet. Boahkut suddjejit hui bures duođalaš dávddaid vuostá, dadjá stáhtaministtar. 

Kapasitehtahástalusat

Omikronvirusa dálvebáru ii leat vejolaš iige sávahahtti bissehit. Eanet olbmot buohccájit, buohcanjávkan lassána ja dearvvašvuođabálvalusat ožžot stuorit bargonoađi, jos vel eat dieđe ge čielgasat movt njoammunlogut ovdánit ovddosguvlui.  

Dán dálvvi lea dehálaš hálddašit epidemiija – unnimus vejolaš ráddjendoaibmabijuiguin. Mii fertet hehttet dan ahte ollugat buohccájit oktanaga, vai nagodat geahpedit bargonoađi dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusain ja servodagas muđui. 

-Danne oaivvildit Dearvvašvuođadirektoráhta ja ÁDI ahte lea dárbu bisuhit eanaš ráddjendoaibmabijuid, muhto rávvejit rahpat muhtun doaimmaid. Lea mávssolaš ahte mearriduvvon njoammuneastadandoaimmat veahkehit min hálddašit ja kontrolleret dili, dadjá dearvvašvuođa- j fuolahusministtar Ingvild Kjerkol. 

Rievdadusat mat dál čađahuvvojit, gustojit nationála dásis. Suohkaniin lea ain vejolašvuohta ásahit ođđa, dahje joatkit čavgadeabbo doaimmaid báikkálaččat.

Buohcanjávkan ja rievdadusat errennjuolggadusain

Ráđđehus rievdada muhtun osiid TISK-strategiijas. Errennjuolggadusaid maid mii dál rievdadat mielddisbuktet ahte mii sáhttit vuoruhit koronaiskandoaimmaid ovdalii go errendoaimmaid. 

-Ollugat njoammuduvvojit koronavirusii boahttevaš mánuid, ja buohcanjávkan lassána hirbmadit. Buot fitnodagat ja doaimmahagat fertejit dasa ráhkkanit. Sii fertejit ráhkadit plánaid vai nagodit bisuhit doaimmaid nu bures go vejolaš hástaleaddji dilis. Rievdadusat maid ráđđehus dál mearrida errennjuolggadusaid hárrái, sáhttet mielddisbuktit ahte eanet olbmot besset eallit nu go dábálaččat, jos vel lea ge ollu njoammun servodagas, dadjá dearvvašvuođa- ja fuolahusministtar.

• Loga sierra preassadieđáhusa TISK birra

 Alkohola vuovdin diibmu 23.00 rádjái

Ráđđehus mearridii juovlamánu gaskkamuttus ahte alkohola ii leat lohpi vuovdit guossohansajiin,  Dearvvašvuođadirektoráhta ja Álbmotdearvvašvuođainstituhta rávvagiid vuođul. Etáhtat oaivvildit ahte vuovdingildosa sáhttá dál ložžet.

-Guossohansajiin lea dál vejolaš vuovdit alkohola, muhto dušše diibmu 23.00 rádjai. Alkohola galgá guossohuvvot beavdái, vai guossit eai dárbbaš lihkadit nu ollu ja vai nagodat hálddašit njoammuneastadeami, dadjá Kjerkol. 

• Loga sierra preassadieđáhusa koronoaduođaštusa birra

Dá leat ođđa nationála doaibmabijut

Gustogohtet gaskaija rájes, bearjadaga ođđajagi 14.beaivvi. Rievdadusat mat gusket mánáidgárddiide, skuvllaide ja Sfo:i gustogohtet gaskaija rájes, lávvardaga ođđajagimánu 15.beaivvi. Doaibmabijut árvvoštallojuvvojit fas guovvamánu álggus. 

Oppalaš njoammuneastadanrávvagat

• Doala buhtis giehta- ja gossanhygiena.
• Boahkut iežat.
• Biso ruovttus jos leat buozas.
• Váldde covid-19 iskosa jos dus leat vuoiŋŋahatdávdamearkkat.

Gaskka doallan ja sosiála oktavuohta

• Ávžžuhat buohkaid doallat 1 mehtera gaskka earáide, geaiguin eai oro seammá ásodagas eaige leat sullasaš vugiin lagaš olbmot.
• Ávžžuhus doallat 1 mehtera gaskka ii guoskka mánáidgárddiid ja mánáidskuvllaid ohppiide.
• Ávžžuhus doallat gaskka ii guoskka ollesolbmuide, geat barget mánáiguin ja  nuoraiguin ja rašes joavkkuiguin.
• Buohkat berrejit jurddašit gallásiin oktiibuot leat lagaš oktavuođas.
• Mii ávžžuhat geahpedit lagasoktavuođaid, muhto ale isolere iežat.
• Ii berre váldit vuostá eanet go 10 guossi iežas geahčái, iežas veaga lassin.
• Mánáidgárdemánát ja mánáidskuvlamánát sáhttet váldit vuostá gussiid iežaset kohorttain/luohkáin, vaikko gussiid lohku livččii stuorát go ávžžuhuvvo.
• Ávžžuhat biggohit bures lanjaid, main orut guhkit áigge oktanaga olbmuiguin, geaiguin it oro seammá ásodagas dahje geaiguin it leat sullasaš vugiin lagaš olmmoš.
• Deaivvat earáiguin olgun, jos vejolaš.
• Mii ávžžuhat garvit dearvvahemiid.
• Olbmot, geain lea riska oažžut duođalaš dávddaid ja sii, geat eai leat bohkuhuvvon berrejit gáhttet iežaset pandemiija vuostá, ja eallit erenoamáš várrugasat, ja geahččalit garvit: stuora čoahkkanemiid ja guossohansajiid gos lea váttis doallat gaskka, ja dárbbašmeahttun mátkkiid guovlluide gos lea ollu njoammun. Dát joavku ii berre gal áibbas isoleret iežas. Lea dehálaš doalahit muhtunlágan sosiála oktavuođaid. 
• Ávžžuhat garvit geavaheames kollektiivafievrruid daid áiggiid goas ollu olmmoš lea jođus.

Njálbmesuodji

• Geatnegas geavahit njálbmesuoji gávppiin, gávpeguovddážiin, guossohansajiin, kollektiivafievrruin, dákssiin ja stašuvdnalanjain, jos ii leat vejolaš doallat unnimusat 1 mehtera gaskka. Dat guoská maid bargiide, jos eai leat ceggejuvvon fysihkalaš eastagat.
• Njálbmesuoji ii dárbbaš geavahit guossohansajiin, jos čohkká beavdeguoras.

Organiserejuvvon valáštallan- ja astoáiggefálaldagat

Astoáiggefálaldagaid berre lágidit olgun nu guhkás go vejolaš. Mánát ja nuorat vuollel 20 jagi:

• Olgun lágiduvvon lágideamit sáhttet čađahuvvot nu go dábálaččat.
• Ávžžuhuvvo, ahte siste lágiduvvon doaimmain leat eanemusat 20 olbmo, jos buohkat eai gula seamma luohkkái/kohortii.

• Siste lágiduvvon lágidemiid sáhttá čađahit, jos dat lea dárbbašlaš.

Ollesolbmot badjel 20 jagi:

• Ávžžuhat eanemusat 20 olbmo ja doallat mehtera gaskka siste lágiduvvon doaluin. Intensiiva hárjehallamiin berre doallat 2 mehtera gaskka.
• Ollesolbmot sáhttet olgun lágidišgoahtit hárjehallamiid, main gusket nubbi nubbái, go dat lea dárbbašlaš doaimma čađaheapmái.
• Njunušvaláštallandoaimmat sáhttet čađahuvvot nu go dábálaččat njoammuneastadandoaimmaiguin.

Mánáidgárddit, skuvllat ja SFO

• Mánáidgárddit, mánáid- ja nuoraidskuvlaoahppit ja SFO eai dárbbaš šat čuovvut sisriikkalaš fiskes doaibmadási njuolggadusaid.
• Joatkkaskuvllat eai dárbbaš šat čuovvut sisriikkalaš rukses doaibmadási njuolggadusaid.
• Gáibiduvvo njoammuneastadanfágalaš dohkálaš doaibma.
• Sisriikkalaš ávžžuhus ahte mánáidgárddit ja mánáid- ja nuoraidskuvllat galget jođihuvvot fiskes doaibmadási mielde jos njoammundilli dan gáibit, muhto suohkanat galget ieža dan gieđahallat báikkálaččat. 

• Sisriikkalaš ávžžuhus ahte joatkkaskuvllat ja rávisolbmuidoahpahus galget jođihuvvot ruoná doaibmadási mielde, muhto suohkanat galget ieža dan gieđahallat báikkálaččat.
• Dávjá čađahit koronaiskosiid skuvllain ja mánáidgárddiin, erenoamážit daid guovlluin gos lea ollu njoammun.
• Suohkanat berrejit dárkilit čuovvut njoammundili ja heivehit doaimmaid njoammundili ektui. Mánáidgárddit ja skuvllat galget fuolahit ahte sis lea gearggusvuohta vai johtilit sáhttet sirdit čavgadeabbo doaibmadássái.

Alit oahppu

• Gáibiduvvo njoammuneastadanfágalaš dohkálaš doaibma.
• Allaskuvllat, universitehtat ja fágaskuvllat ávžžuhuvvojit čađahit eanet fysalaš oahpahusa.
• Eaktuduvvo ahte njoammuneastadanrávvagat čuvvojuvvojit: biggoheapmi, gaskka doallan ja bissut ruovttus jos lea buozas.
• Ávžžuhat studeanttaid dávjá iskkahit iežaset coronaiskosiin, jos oahpahusásahusain leat doarvái iskosat. Coronaiskosiid berre juohkit buot studeanttaide ja iskosat berrejit gávdnot buot oahpposajiin.
• Smávit joavkkuide/bargojoavkkuide/semináraide mat lágiduvvojit luohkkálanjain, eai berre searvat eanet go 30 olbmo vai nagodit doallat mehtera gaskka. Mehtera gaskka doallamis sáhttá spiehkastit, jos dat lea dárbbašlaš oahpahusa čađaheapmái.
• Jos oahpahus lágiduvvo stuorit oahpahuslanjain (auditoria), de galgá čuovvut njuolggadusaid mat gustojit oasseválddiid lohkomearrái almmolaš lágidemiid oktavuođas, ahte oasseváldit galget čohkkát fásta mearriduvvon čohkkánsajiin, ja gáibiduvvo maid ahte oahpahus čađahuvvo njoammuneastadanfágalaš dohkálaš vuogi mielde.

 Bargoeallin

• Bargoaddit geatnegahttojit fuolahit, ahte bargit sáhttet bargat ruovttus jos dat geavatlaččat lea vejolaš ja jos dat ii heađuš bargosajiid dehálaš ja dárbbašlaš bálvalusfálaldagaid, earret eará bargosajiin gos áimmahuššet mánáid ja rašes joavkkuid.
• Ruovttukantuvrra ja njálbmesuoji eai dárbbaš geavahit bálvalusain jos dat hehtte bargiid čađaheames vealtameahttun ja lágas geatnegahttojuvvon doaimmaid rašes joavkkuid, mánáid ja nuoraid buorrin.
• Ávžžuhat doallat 1 mehtera gaskka.
• Ávžžuhat geavahit njálbmesuoji jos ii leat vejolaš doallat gaskka, ja jos eai geavahuvvo fysalaš eastagat nu mo sirrenseainnit dahje sullasaččat.
• Buohkat geat barget dakkár bargosajis gos olbmuiguin barget leat geatnegahttojuvvon geavahit njálbmesuoji. Loga vuollelis “Njálbmesuoji” birra.
• Ávžžuhat biggohit bures lanjaid, main orut guhkit áigge oktanaga olbmuiguin, geaiguin it oro seammá ásodagas dahje geaiguin ii leat sullasaš vugiin lagaš olmmoš.

Lágideamit ja doalut

• Buohkat leat geatnegahttojuvvon čuovvut njuolggadusaid mat gusket njoammuneastadeapmái, gaskka doallamii ja njálbmesuoji geavaheapmái.
• Ráddje sosiála ovttastallamiid ja doaluid maidda searvvat.
• Priváhta lágideamit/doalut almmolaš báikkiin, láigohuvvon/luoikkahuvvon lanjat:

Siste: Eanemusat 30 olbmo, eanemusat 50 olbmo muitobottuin.

Olgun: Eanemusat 50 olbmo.

Buohkat leat geatnegahttojuvvon geavahit njálbmesuoji siste lágiduvvon doaluin.

• Almmolaš lágideamit siste:
  Fásta mearriduvvon čohkkánsajiid haga: Eanemusat 30 olbmo.
  Fásta mearriduvvon čohkkánsajit: Eanemusat 200 olbmo.
  Buohkat, geat servet doaluide leat geatnegahttojuvvon geavahit njálbmesuoji.
• Mii eat ávžžut maŋidit dahje heaittihit organiserejuvvon joavkkuid gaskasaš astoáiggedoaimmaid gosa čoahkkanit vuollái 20 jahkásaš mánát ja nuorat iešguđet guovllus.

• Joavkovaláštallanjoavkkuid ávžžuhat searvat dušše dábálaš gilvvohallamiidda, muhto ii cupaide ja čiekčangilvalemiide jna. Ávžžuhat individuála valáštallangilvvuid čađahit unnebuš joavkkuiguin.

• Vuollái 20 jahkásaš mánát ja nuorat geat servet kulturbargin dahje veahkkebargin siste lágiduvvon almmolaš doaluin, eai lohkko doaluid oasseválddiidlohkui.   
• Oasseválddit siste lágiduvvon kultur- ja valástallandoaluin sáhttet spiehkastit gaskkadoallama gáibádusas.
• Olgun lágiduvvon kultur-, valáštallan- ja astoáiggefálaldagat vuollái 20 jagi mánáid ja nuoraid várás sáhttet čađahuvvot, ja oasseválddiid lohkomearri ii leat ráddjejuvvon ja iige gáibiduvvo ahte doarvái ollesolbmot galget mielde. Iige leat dárbu láhčit sierra sajiid oasseválddiid várás dahje eará fálaldagaid sistelanjain earret go hivssegiid, jos doaluide servet eanet go 100 olbmo.  

 Kollektiivafievrrut

• Ávžžuhat garvit geavaheames kollektiivafievrruid dan áiggi goas ollugat leat jođus.
• Buohkat leat geatnegahttojuvvon geavahit njálbmesuoji jos ii leat vejolaš doallat 1 mehtera gaskka.
• Tákses leat mátkkošteaddjit ja biilavuoddji geatnegahttojuvvon geavahit njálbmesuoji. 

 Guossohansajit

• Guossohansajiin, main lea lohpi vuovdit alkohola, ii leat lohpi vuovdit alkohola maŋŋil dii. 23.00, ja buohkat fertejit heaitit juhkamis alkohola maŋimustá dii. 23.30 guossohansajiin.
• Alkohola galgá guossohuvvot beavdái.
• Guossohansadji galgá fuolahit ahte buohkat nagodit doallat 1 mehtera gaskka earáide, geaiguin eai oro seamma ásodagas eaige leat sullasaš vugiin lagašolbmot. 
• Gáibiduvvo geavahit njálbmesuoji jos ii leat vejolaš doallat mehtera gaskka, earret go čohkká beavdeguoras.
• Guossohansajit galget registreret gussiid gulahallandieđuid, jos sii dasa mihtet.

Koronaerren- ja iskangeatnegasvuohta

• Son guhte gullá seamma viessodollui dahje lea seamma lagaš oktavuohta olbmui geas lea duođaštuvvon njoammun galgá mannat njoammunerremii 10 jándora maŋemuš lagašoktavuođa rájes. 
• Son galgá nu johtilit go vejolaš váldit iešiskosa, antigen jođánisiskosa maid dearvvašvuođabargit váldet dahje PCR-iskosa. Njoammunerremis sáhttá beassat eret unnimusat 7 jándora maŋŋá maŋimuš lagašoktavuođa, jos sáhttá duođaštit negatiivva iskanbohtosa.
• Errengeatnegasvuohta ii gusto sutnje gii lea buohcan covid-19 dávdda maŋimuš golmma mánus.
• Errengeatnegasvuohta ii gusto sutnje gii lea ožžon goalmmát boahku unnimusat 1 vahku ovdal go lei dakkár olbmo lahka geas duođaštuvvui njoammun, ja gii iskkaha iežas beaivválaččat iešiskosiin, dahje antigen jođánisiskosiin maid  dearvvašvuođabargit váldet, dahje iskkaha iežas juohke nuppi beaivvi PCR-iskosiin 7 jándora maŋŋil go lea leamaš dakkár olbmo lahka geas lea duođaštuvvon njoammun. 
• Sii geat fuolahit mávssolaš servodatdoaimmaid sáhttet erenoamáš doaimmaid geažil spiehkastit njuolggadusas.
• Eará lagašolbmot eai dárbbaš mannat njoammunerremii, muhto sii ávžžuhuvvojit váldit iskosa 3.beaivvi lagaš oktavuođa maŋŋil, ja ođđa iskosa 2 beaivvi maŋŋil (5.beaivvi). Čuovo dárkilit leat go dus koronadávdamearkkat 10 beaivvi. Jos leat buozas: Biso ruovttus ja iskkat iežat.

Njoammuneastadanfágalaš dohkálaš doaibma

• Njoammuneastadanfágalaš dohkálaš doaibma mearkkaša ahte gáibiduvvo doallat unnimusat 1 mehtera gaskka earáide, geaiguin it oro ovttas dahje geat eai leat vástideaddji vugiin lagaš olbmot, ja ahte doaimmahagat leat ráhkadan buriid čorgatvuođa- ja biggohanrutiinnaid.
• Njoammuneastadanfágalaš dohkálaš doaibma gáibiduvvo mánáidgárddiin, skuvllain ja eará oahpahus- ja oahppoásahusain.
• Guoimmuhanpárkkat, sisstoahkanpárkkat, speallanhállat ja sullasaččat galget leat gitta.
• Hárjehallanguovddážat, vuojadanhállat, spa-báikkit, hoteallaid áldát, bowlinghállat ja sullasaččat sáhttet váldit vuostá eanemusat 20 olbmo sturrosaš hárjehallanjoavkkuid.  
• Čuovvovaš doaimmat galget jođihuvvot njoammuneastadanfágalaččat dohkálaš vugiin, vai daid beassá doallat rabasin: Girjerájut, bowlinghállat, museat, bingohállat, vuojadanhállat, vuojadanpárkkat, spa-báikkit, hoteallaid áldásat, hárjehallanguovddážat, gávpeguovddážat, gávppit, gálvomeassut, oanehaš áiggi gávpemárkanat ja sullasaččat.
• Doaimmahagat, earret girjerájut, museat, gávppit ja gávpeguovddážat, galget registreret gussiid gulahallandieđuid jos sii dasa mihtet.
• Berre fas ásahit suorgebagadusaid earret eará hárjehallanguovddážiidda ja vuojadanhállaide. Geavatlaččat dat mearkkaša ahte dál ásahuvvojit garraseabbo gáibádusat njoammuneastadeapmái.

 Norgii boahtin

• Váldonjuolggadus lea ahte buot mátkkošteaddjit fertejit registreret iežaset ovdalgo bohtet Norgii.
• Buot mátkkošteaddjit fertejit iskkahit iežaset go bohtet Norgii.
• Mátkkošteaddjit, geat eai sáhte duođaštit koronaduođaštusain ahte sii leat ollásit boahkuhuvvon dahje ahte lea buohcan covid-19 dávdda maŋimuš 6 mánus, fertejit dan lassin iskkahit iežaset ovdal go vulget Norgii.
• Mátkkošteaddjit, geat bohtet guovlluin gos lea errengeatnegasvuohta ja eai sáhte duođaštit koronaduođaštusain, ahte sii leat ollásit boahkuhuvvon dahje buohcan covvid-19 dávdda maŋimuš 6 mánus, leat geatnegahttojuvvon mannat mátkkoštanerremii. 

Loga riikiiboahtinnjuolggadusaid dáppe: helsenorge.no

 Čoahkkáigeassu juovlamánu 9.b., juovlamánu 16.b. ja ođđajagimánu gaskkamuttu doaibmabijuin (pdf) almmuhuvvo fargga.