Njoammuneastadanbijut heaittihuvvojit lávvardaga guovvamánu 12.beaivve 2022

Preassadieđáhus | Nr: 24/22 | Almmustahtton: 21.02.2022 | Stáhtaministara kantuvra, Dearvvašvuođa- ja fuolahusdepartemeanta, Justiisa- ja gearggusvuođadepartemeanta

Dát sisdoallu lea eanet go 2 jagis boaris.

Ráđđehus heaittiha covid-19-láhkaásahusas nannejuvvon ráddjehusaid, maiddái njálbmesuodjegáibádusa, mehter gaskka ja isolašuvdnageatnegasvuođa go lea buozas. Mii bisuhat muhtun ráddjehusaid mat gusket Svalbárdii. Rievdadusat bohtet fápmui dii. 10.00 lávvardaga guovvamánu 12.beaivve.

-Koronapandemiija ii leat šat nu váralaš ja dat ii váikkut nu garrasit olbmuid dearvvašvuhtii. Olbmot eai buoza nu sakka omikronvirusiin, ja boahkut suddjejit bures duođalaš dávddaid vuostá. Danne heaittihat eanaš njoammuneastadanbijuid, nu go mehtera, njálbmesuodjegáibádusa ja isolašuvdnageatnegasvuođa. Mii máhccat fas dábálaš árgabeaivái, dadjá stáhtaministtar Jonas Gahr Støre.

Mearrádusa vuođđun leat Álbmotdearvvašvuođainstituhta ja Dearvvašvuođadirektoráhta fágalaš ávžžuhusat. Dat oaivvildit ahte ráddjehusaid sáhttá dál ložžet ja Álbmotdearvvašvuođainstituhtta deattuha ahte dat lea njoammunfágalaččat dohkálaš. Njoammunlogut soitet lassánit dál go láhkaásahusat fámohuhttojuvvojit ja go ráddjehusat loahpahuvvojit. Dávda boahtá njoammut eanet olbmuide ja buohcanjávkan lassána. Ollugat soitet sisačálihuvvot buohccevissui, muhto dušše oanehat áigái, ja eai nu gallis dárbbaš

intensiivadivššu. ÁDI meroštallá, ahte sullii 1000 olbmo gártet oktanaga buohccevissui. Buohcceviesuin lea doarvái buorre kapasitehta gieđahallat njoammunleavvama.

-Mii fertet ráhkkanit dasa ahte dávda njoammu ollugiidda boahttevaš vahkuid. Muhto mii nagodat dál buorebut dustet njoammunleavvama. Lea hirbmat dehálaš čuovvut dábálaš njoammuneastadanrávvagiid jos vel láhkaásahusa mearrádusat loahpahuvvojit. Ja pandemiijaáiggis leat ge oahppan mo njoammuma galgá eastadit. Dan čehppodaga galgat fievrridit viidáseappot, ja geavahit dábálaš jierpmi, dadjá dearvvašvuođa- ja fuolahusministtar Kjerkol.

Ráđđehus heaittihii hui ollu koronaráddjehusaid guovvamánu 1.beaivve. Dá leat deháleamos rievdadusat mat gustogohtet dii. 10.00 lávvardaga guovvamánu 12.b.2022 rájes:

Ávžžuhus doallat mehter gaskka loahpahuvvo.
Njálbmesuodjegáibádus loahpahuvvo.
Dušše ollesolbmot ávžžuhuvvojit váldit iskosa jos dovdagohtet dávdamearkkaid.
Isolašuvdnageatnegasvuohta loahpahuvvo ja dan sadjái ávžžuhuvvojit njoammuduvvon ollesolbmot orrut ruovttus njeallje jándora. Ávžžuhus árvvoštallojuvvo joatkevaččat ja soaitá rievdaduvvot moatti vahku geažes.
Mánáidgárdemánát ja skuvlaoahppit ávžžuhuvvojit bissut ruovttus jos buohccájit, muhto sii sáhttet mannat mánáidgárdái ja skuvlii jos sis ii leat leamaš feber 24 diimmus. Mánát ja oahppit eai dárbbaš váldit iskosa jos vel dovdet ge dávdamearkkaid.
Muđui loahpahat registrerengáibádusa ja gáibádusa čájehit negatiivva iskosa ovdal Norgii boahtima.

Bisuhat gearggusvuođa ja bearráigeahčču

Jos vel eanaš ráddjehusat loahpahuvvojit, de ii leat pandemiija nohkan. Dálvebárut gerret, ja ođđa dávdabárut ja virusvariánttat sáhttet boahtit. Ráđđehus lea danne ráhkadeamen ođđa guhkesáiggi strategiija ja gearggusvuođaplána vai nagodat hálddašit covid-19-njaommudávdda. Rievdaduvvon strategiija galgá ovddiduvvot giđđat 2022.

-Váldo mihttomearri “Eallit-dainna” lea, ahte mii galgat sáhttit eallit covid-19-njoammudávddain nu ahte dat ii čuoza nu garrasit ovttaskas olbmui ja muđui servodahkii, dadjá Støre.

-Ovddasguvlui galgá mis leat buorre gearggusvuohta vai nagodat dustet vejolaš njoammudávddaid ja ođđa virusvariánttaid. Rámmavuogádat, mii sisttisdoallá njoammuneastadanpáhkaid hálddašit ođđa njoammumiid ođđa doaimmaiguin, addá buoret einnostahttivuođa ja páhkat galget geavahuvvot jos ráddjehusaid šaddá geahpedit dahje čavget. Mii fertet ráhkkanit dasa, ahte mis leat návccat hálddašit vuorddekeahtes ja sávakeahtes njoammundiliid, dadjá Kjerkol.

Ovdalgo rámmavuogádat ovddiduvvo, de háliidat oažžut oaiviliid guoskevaš surggiin ja áššedovdijoavkkus Holden IV mo doaibmabidjopáhkaid galggašii ráhkadit vai dat leat nu deaivilat go vejolaš, ja nu ahte surggiid bargonoađđi geahppánivčče.

Ferte ain váldit iskosa ovdal go vuolgá ja go joavdá Svalbárdii

Svalbárddas lea dearvvašvuođabálvalus ráddjejuvvon ja gearggusvuohta ii leat doppe nu nanus go nannámis, ja miehtá pandemiijaáiggi leat doppe leamaš čavgadeabbo ráddjehusat go nannámis. Ráđđehus loahpaha dál gáibádusa ahte lustamátkeskiippat galget máhccat ruovttoluotta nannámii dahje ruovttuhámmanii jos skiippas lea njoammun. Gáibádus, ahte váldit iskosa ovdal go vuolgá ja maŋŋil go joavdá Svalbárdii joatkašuvvá viidáseappot, nu maiddái gielddus mii guoská riikkaidgaskasaš chartergirdimiidda. Dieid ráddjehusaid ferte vuđoleappot árvvoštallat. Dearvvašvuođa- ja fuolahusdepartemeanta lea danne addán Dearvvašvuođadirektoráhtii ja Álbmotdearvvašvuođainstituhttii bargun árvvoštallat namuhuvvon ráddjehusaid, ja njuolggadusrievdadusat soitet gárvánit guovtti vahku siste.

Pandemiija ii leat šat “duođalaš njoammudávda mii sáhttá garrasit váikkuhit máŋgga olbmo dearvvašvuhtii”

Ráđđehus lea Dearvvašvuođadirektoráhta ja Álbmotdearvvašvuođa ávžžuhusaid vuođul mearridan, ahte covid-19-epidemiija ii galgga šat definerejuvvot “duođalaš njoammudávdan mii sáhttá garrasit váikkuhit máŋgga olbmo dearvvašvuhtii” njoammuneastadanlága mielde. Dat mearkkaša ahte doaibmabijut mat leat mearriduvvon njoammuneastadanlága § 4-1, nuppi lađđasa vuođul galget dál loahpahuvvot.

Covid-19 definerejuvvo ain duođalaš njoammudávdan. Dat mearkkaša ahte gielddain lea vejolašvuohta álggahit báikkálaš doaibmabijuid jos lea dárbu.

Ávžžuhusat mat dál gustojit

Dábálaš rávvagat álbmogii

Dus ferte leat buorre giehta- ja gossanbuhtisvuohta
Čuovo koronaboahkuhanprográmma
Váldde iskosa jos dovdagoađát dávdamearkkaid. Mánáidgárdemánát ja oahppit eai dárbbaš dan dahkat. Dál ii leat šat dárbu váldit iskosa jos eai leat dávdamearkkat jos vel du lagašolbmot leatge njoammuduvvon.
Biso ruovttus jos dovdagoađát dávdamearkkaid. Don berret bissut ruovttus dassái go leat dearvvašmuvvan ja 24 diibmui ii leat leamaš feber. Ii daga maidige jos dus leat láivves dávdamearkkat, nu go snuolggas, gosahat dahje čottabávččas.
Jos covid-iskkus čájeha positiivva bohtosa, de galggat orrut ruovttus njeallje jándora dan beaivvi rájes go buohccájit dahje dassá go iskkus čájeha positiivva bohtosa. Mánáidgárdemánát ja oahppit eai dárbbaš váldit iskosa, muhto mii ávžžuhat sin orrut ruovttus jos buohccájit. Sii besset mannat skuvlii ja mánáidgárdái jos sis ii leat leamaš feber 24 diibmui.
Váldde oktavuođa doaktáriin jos vuorjašuvat iežat dahje máná dearvvašvuođa dihte.

Rávvagat riskajoavkkuide ja boahkutkeahtes olbmuide

Olbmot, geain lea riska oažžut duođalaš dávddaid ja sii, geat eai leat boahkuhuvvon fertejit ieža gáhttet iežaset covid-19-njoammudávdda vuostá
Lea dehálaš garvit stuora olmmošjoavkkuid, ja vejolaččat geavahit njálbmesuoji jos lea ollu njoammun. Almmatge lea dárbbašmeahttun iežas isoleret ja garvit sosiála ovttastallama.
Olbmot, geat gullet riskajoavkkuide leat bures suddjejuvvon duođalaš dávddaid vuostá jos čuvvot boahkuhanrávvagiid, ja sáhttet eallit nugo earátge ja čuovvut daid seamma njoammuneastadanrávvagiid go earát.
Olbmot, geain lea alla riska oažžut duođalaš dávddaid ávžžuhuvvojit gulahallat iežaset doaktáriin njoammunriskka ja suddjendárbbu birra, jos guovllus lea ollu njoammun. Loga eanet riskajoavkkuid birra ÁDI neahttasiidduin:

Gaskka doallan ja sosiála ovttastallan

Doala gaskka earáide jos leat ožžon vuoiŋŋahatdávdamearkkaid; erenoamážit sidjiide geat gullet riskajoavkkuide.

Buohcceviesut ja gielddalaš ásahusat berrejit láhčit dili galledeapmái, vai guoibmi sáhttá leat mielde riegádahttimis ja vai oapmahaččat sáhttet galledit sin geat duođalaččat leat buohcamin, vaikko koronaiskkus leage positiivva.

Njálbmesuodji

Láhkaásahusas mearriduvvon gáibádus geavahit njálbmesuoji loahpahuvvo.
Mii ávžžuhat geavahit njálbmesuoji jos leat leamaš lahkalaga riskajoavkkuid olbmuiguin, jos dus leat dávdamearkkat vuoiŋŋahagas dahje nuorvvu.
Mii ávžžuhat olbmuid, geat gullet riskajoavkkuide ja boahkutkeahtes olbmuid geavahit njálbmesuoji go leat ollu olbmuid siste áigodagaid go lea ollu njoammun ja váttis doallat gaskka earáide.

Koronaiskan (Loga sierra ođasášši)

Mii ávžžuhat ollesolbmuid, geat dovdagohtet vuoiŋŋahatdávdamearkkaid iskkahit iežaset. Mii eat ávžžut dearvvaš olbmuid iskkahit iežaset. Mánát, geain leat dávdamearkkat eai dárbbaš šat váldit iskosa.

Jos ruovttus váldon iešiskkus čájeha positiivva bohtosa, de berret dan registreret gieldda njoammunguorrama vuogádahkii. Positiivva iešiskkus ii registrerejuvvo helsenorge.no neahttasiidui, ja dat ii oidno koronaduođaštusas.
Berret iskkahit iežat iskanstašuvnnas duođaštan dihte iešiskosa positiivva bohtosa, jos it leat ollásit boahkuhuvvon ja váilu omd. ođasmahttindosa. Sii, geat leat ožžon ođasmahttindosa (booster) dahje váldán buot golbma boahku ja maŋŋil buohcan koronain maŋimuš 3 mánu siste eai dárbbaš váldit duođaštaniskosa.
Eatnašat geat buohccájit koronadávddain vásihit ahte iskkus lea positiivva. Muhtumin sáhttá ádjánit muhtun áiggi dan rájes go dávdamearkkaid lea ožžon ja dassái go iešiskkus čájeha ahte lea njoammuduvvon. Mii ávžžuhat váldit ođđa iskosa 2-3 jándora maŋŋil jos dávdamearkkat bistet guhkit áiggi ja jos iešiskkus lea negatiivva.

Isolašuvdna

Láhkaásahusas mearriduvvon isolašuvdnagáibádus lea loahpahuvvon, ja dan sadjái ávžžuhuvvojit ollesolbmot geaidda covid-19 lea njommon bissut ruovttus 4 jándora dan rájes go dávdamearkkat álge dassái go lea leamaš febera haga jándora.
Jos doaimmahusaid jođiheami geažil gáibiduvvo ahte njoammuduvvon olbmot galget boahtit bargui, de gávdnojit sierra njoammunfágalaš rávvagat mo dan sáhttá čađahit. Geahča ÁDI neahttasiidduid.
Dál eai šat ávžžuhuvvo mánát vuođđoskuvlaagis ja oahppit bissut ruovttus 4 jándora jos covid-19 njoammu sidjiide. Sii galget dušše bissut ruovttus jos leat buohccit.

Njoammunguorran

Olbmot geaidda koronavirus lea njommon eai dárbbaš šat dieđihit njoammuma lagasolbmuide geaiguin eai oro ovttas.
Muhtun oktavuođain sáhttá leat vuogas geavahit gieldda njoammunguorrama vuogádaga, ovdamearkka dihte jos njoammun leavvagoahtá gielddalaš ásahusain.

Erren

Loahpahuvvui guovvamánu 1.beaivvi.

Skuvllat, mánáidgárddit ja SÁO (Loga maid sierra ođasášši)

Covid-19-láhkaásahusas mearriduvvon gáibádus fámohuhttojuvvo, ahte doaibma galgá jođihuvvot njoammunfágalaš dohkálaš vuogi mielde, ja johtolatčuovgamodealla heaittihuvvo maid.

Skuvllat, mánáidgárddit ja SÁO galget doaimmahuvvot nugo dábálaččat ja čuovvut dábálaš njoammuneastadanrávvagiid.
Skuvllat ja mánáidgárddit galget ain čuovvut njoammuneastadangáibádusaid, birasvuđot dearvvašvuođasuddjema láhkanjuolggadusa mielde mii guoská mánáidgárddiide ja skuvllaide jna., ja lágas gáibiduvvo ahte doaimmat galget plánejuvvot, jođihuvvot ja heaittihuvvot dainna ulbmilin ahte eastadit njoammudávddaid. ÁDI lea ráhkadan koronabagadusa mánáidgárddiide ja skuvllaide mii sisttisdoallá covid-19-eastadanrávvagiid.
Bargoaddi ávžžuhuvvo buoridit bargovejolašvuođaid iežaset oahppoásahusain vai riskajoavkkuid árgabeaieallin šaddá geahppaseappot.
ÁDI njoammuneastadanrávvagat bargosajiide ja doaimmahusaide gustojit maid bargiide. Sierra njoammuneastadanrávvagat mánáidgárddiide ja skuvllaide almmuhuvvojit ÁDI koronabagadusas, ja dat lea gávdnamis dáppe: Njoammuneastadanrávvagat skuvllaide ja mánáidgárddiide.
Johtolatčuovgamodealla rievdaduvvo ja dan sadjái ráhkaduvvo gearggusvuođabagadus, mii čilge movt oktavuođageahpedeaddji doaimmaid galgá geavahit jos gielddas šaddá duođalaš njoammundilli ja njoammuneastadandoaimmaid ferte dan geažil álggahit skuvllain ja mánáidgárddiin. Gielddat sáhttet mearridit geavahišgoahtit johtolatčuovgamodealla jos njoammuneastadanlága eavttut leat ollašuvvon.

Universitehtat, allaskuvllat ja fágaskuvllat

Covid-19-láhkaásahus, mas njoammuneastadeami dáfus gáibiduvvo dohkálaš jođiheapmi heaittihuvvo.
Gáibiduvvo ain njoammuneastadeami dáfus dohkálaš jođiheapmi birasvuđot dearvvašvuođasuddjema láhkanjuolggadusa mielde, ja dat guoská buot doaimmahusaide, ja láhka gáibida ahte doaimmahusat galget bargguidis plánet, jođihit ja heaittihit dainna ulbmilin ahte eastadit njoammudávddaid.
Almmolaš fálaldagat sáhttet njoammuneastadeami dáfus čađahuvvot nu go dábálaččat ja dat berrejit čuovvut dábálaš njoammuneastadanrávvagiid.
Ávžžuhat bargoaddiid láhčit buriid bargovejolašvuođaid oahppoásahusain mat leat riskajoavkkuid várás.

Bargoeallin

Bargoeallin sáhttá doaimmahuvvot nu go dábálaččat ja berre čuovvut dábálaš njoammuneastadanrávvagiid.
Bargoaddit fertejit ieža árvvoštallat iežaset njoammuneastadandárbbuid ja mearridit njuolggadusaid bargiidasaset. Lea dehálaš fuolahit ahte riskajoavkkut ožžot buori bargodili.

Doalut ja čoahkkaneamit

Covid-19-láhkaásahusas nannejuvvon mearrádus ahte doaibma galgá čađahuvvot njoammunfágalaš dohkálaš vuogi mielde, heaittihuvvo. Dat mearkkaša ahte lágideaddjit eai dárbbaš šat čuovvut doaluid/čoahkkanemiid lohkoráddjehusaid dahje gáibádusa láhčit oasseváldiide vejolašvuođa doallat gaskka.
Muhto gáibiduvvo ain ahte doaibma galgá čađahuvvot njoammunfágalaš dohkálaš vuogi mielde, birasvuđot dearvvašvuođasuddjema láhkanjuolggadusa mielde, ja dat guoská buot doaimmaide, ja láhka gáibida ahte buot doaimmahusat galget bargguidis plánet, jođihit ja loahpahit dainna ulbmilin ahte eastadit njoammudávddaid.
Ávžžuhat lágidit doaimmaid nugo dábálaččat ja čuovvut dábálaš njoammuneastadanávžžuhusaid.

Guossohanbáikkit ja eará doaimmahusat

Ii leat šat gáibádus ahte doaibma galgá jođihuvvot njoammunfágalaš dohkálaš vugiin covid-19-láhkaásahusa njuolggadusaid mielde.
Dál ii dárbbaš šat ráddjet doaimmaid dahje gáibidit gaskka doallama.
Ávžžuhat lágidit doaimmaid nugo dábálaččat ja čuovvut dábálaš njoammuneastadanávžžuhusaid.
Gáibiduvvo ain ahte doaibma galgá jođihuvvot njoammunfágalaš dohkálaš vuogi mielde, birasvuđot dearvvašvuođasuddjema láhkanjuolggadusa mielde, ja dat guoská buot doaimmaide, ja láhka gáibida ahte buot doaimmahusat galget bargguidis plánet, jođihit ja loahpahit dainna ulbmilin ahte eastadit njoammudávddaid.

Mátkkošteapmi Norgii

Láhkaásahusas nannejuvvon gáibádus lea heaittihuvvon, ahte čájehit covid-19 negatiivva iskanbohtosa ovdal go mátkkošta Norgii ja registreret iežas go boahtá Norgii.

Láhkaásahusas mearriduvvon gáibádus joatkašuvvá ain, ahte buohkat galget iskkahit iežaset ovdal go vulget Svalbárdii ja go jovdet Svalbárdii. Riikkaidgaskasaš chartergirdimat Svalbárdii leat maid gildojuvvon.