Dieđut sámegielaid birra
Artihkal | Maŋimuš ođasmahttojuvvon: 04.05.2022 | Gielda- ja guovlodepartemeanta
Sámegielat, maid Norggas eanemustá hállet, leat davvisámegiella, máttasámegiella ja julevsámegiella. Dat leat dovddastuvvon Norgga unnitlogugiellan, ja Eurohpáráđi unnitlogugielaid lihttu suodjala daid.
Unnitlogugielaid lihtu III oassi suodjala davvisámegiela, máttasámegiela ja julevsámegiela. Buot gielain, maid unnitlogugielaid lihttu fátmmasta, leat vuoigatvuođat lihtu II oasi vuođul. III oasi mearrádusat leat viidábut ja dárkileappot earret eará oahpu, riektevuogádaga, almmolaš hálddašeami, media ja kultuvrra dáfus.
UNESCO mielde davvisámegiella lea áitojuvvon giella, julevsámegiella ja máttasámegiella fas leat sakka áitojuvvon gielat. UNESCO mielde biŧonsámegiella, ubmisámegiella ja nuortalašgiella leat gielat, mat eai šat aktiivvalaččat geavahuvvo Norggas. Guovlluin, main gielat leat árbevirolaččat geavahuvvon, leat dál ealáskahttimin daid.
Davvisámegiella lea ovdánan maŋimuš logijagiid. Sámegielagiid vuoigatvuođat leat nannejuvvon sámelága giellanjuolggadusain ja vuoigatvuohta sámegiel ja sámegiela oahpahussii lea nannejuvvon oahpahuslágas. Sámi mediaid, girjjálašvuođa ja kulturdoaimmaid bokte davvisámegiela sajádat lea nanosmuvvan.
Julevsámegiella ja máttasámegiella leat unnitlogugielat maiddái Sámis, eaige leat nu sakka ovdánan go davvisámegiella, danin go giella hálliid lohku lea čielgasit unnit. Daid eai geavat nu ollu girjjálašvuođas, filmmain, musihkas, medias, iige muđui almmolaš oktavuođain.
Sámegielaid hálddašanguovllus lea vuođđoskuvllaid ohppiin vuoigatvuohta oažžut sámegiela oahpahusa ja sámegiel oahpahusa eará fágain. Buot vuođđo- ja joatkkaskuvllaid sámeohppiin lea vuoigatvuohta oažžut sámegiela oahpahusa, gos riikkas dal orožit.
Sáhttá maid váldit alit oahpu sámegielas ja sámegillii Sámi allaskuvllas ja UiT Norgga árktalaš universiteahtas. Nord universiteahtas lea julevsámegiela ja máttasámegiela oahppofálaldat.
Loga eanet sámegielaid birra Store norske leksikonas (darogiella)
Sámi giellaguovllut
Davvisámegiela giellaguovlu meroštallojuvvo leat Romssas ja Finnmárkkus ja Dielddanuori ja Evenášši gielddas Nordlánddas. Kárášjogas ja Guovdageainnus davvisámegiella lea eanetlogugiella.
Julevsámegiela váldoguovlu lea Davvi-Sálttus. Máttasámegiela giellaguovlu fas lea Sáltoduoddaris davvin gitta Elgå rádjai Innlandetis, máddin.