Heilskapeleg plan for å nå klimamålet

Per i dag har Noreg ein klimaavtale med EU om å samarbeide om minst 40 prosent utsleppskutt. Dette var det førre målet om 40 prosent utsleppskutt, som både Noreg og EU hadde under Parisavtalen. Samarbeidet med EU dekkjer alle kjelder til utslepp av klimagassar og CO₂-opptak, og har tre delar: kvotepliktige utslepp, ikkje-kvotepliktige utslepp og skog og annan arealbruk. I klimasamarbeidet med EU ligg ingen føringar på kor store utslepp som må kuttast nasjonalt. Regelverka opnar for at forpliktinga med EU kan oppfyllast ved bruk av fleksible mekanismar, det vil seie gjennom å finansiere utsleppskutt i andre europeiske land.

Planen inneheld politikk for kvar av dei tre delane.

Ikkje-kvotepliktige utslepp

Kjem frå transport, jordbruk, bygg, avfall, fluorhaldige gassar i produkt og delar av utsleppa frå petroleum, industri og energiforsyning. For desse utsleppa  har vi ei eiga forplikting overfor EU om å kutte 40 prosent, i Noreg og/eller i andre europeiske land. Regjeringa har vedtatt at Noreg skal overoppfylle dette målet og kutte 45 prosent i Noreg. I meldinga legg vi fram konkret politikk som gjer at vi oppfyller dette målet.

Dei kvotepliktige utsleppa

Kjem frå verksemder innan petroleum, industri, kraftproduksjon og luftfart. For dei kvotepliktige utsleppa finst eit felleseuropeisk mål, ikkje nasjonale mål. Systemet har eit samla tak på utslepp for verksemdene i alle landa. Noreg har altså ikkje noko eige prosentmål for desse utsleppa. Noregs deltaking i kvotesystemet bidreg til at Noreg når klimamålet vi har under Parisavtalen. Meldinga omtaler korleis dei kvotepliktige utsleppa kan reduserast, og verkemiddel for å oppnå dette. Mellom anna skal staten støtte og leggje til rette for ytterlegare teknologiutvikling i kvotepliktig sektor, og auke CO₂-avgifta for dei kvotepliktige utsleppa frå petroleum og nasjonal luftfart.

Skog og annan arealbruk

For opptak og utslepp frå skog og annan arealbruk er forpliktinga i avtalen med EU at utsleppa frå sektoren ikkje skal overstige opptaket av CO₂. Uvissa om korleis opptaket og utsleppa utviklar seg i denne sektoren er stor. Med tala vi har i dag ligg Noreg an til å få eit samla netto utslepp (gap) på om lag 18 millionar tonn CO₂-ekvivalentar over tiårsperioden. Planen viser korleis regjeringa legg opp til å redusere dette gapet gjennom bidrag til å auke CO₂-opptaket i skogen og redusere utsleppa frå skog- og arealbruksendringar.

Noreg og EU sine forsterka mål

Noreg har forsterka klimamålet sitt for 2030 og har meldt inn eit klimamål under Parisavtalen om utsleppskutt på 50-55 prosent. EU har meldt inn eit forsterka mål på 55 prosent (der også skog og arealbruk er rekna inn). Noreg ønsker å oppfylle det forsterka målet saman med EU. Neste steg er at EU vil oppdatere regelverka for korleis utsleppsreduksjonane skal gjennomførast. Eit nytt klimaregelverk i EU vil sannsynlegvis ikkje vere klart før om fleire år. Korleis fordelinga blir mellom kvotepliktige og ikkje-kvotepliktige utslepp, og kva rolle skog og annan arealbruk får, avheng av korleis EU strammar inn på sitt klimaregelverk. I dagens system blir det gjort større kutt i kvotepliktige enn i ikkje-kvotepliktige utslepp. Slik vil det òg truleg bli i det forsterka målet.

Kva gjer regjeringa meir enn å oppfylle klimaavtalen vi har med EU i dag

Samarbeidet med EU opnar for bruk av fleksible mekanismar. Det vil seie at finansiering av utsleppskutt i andre europeiske land kan bidra til å nå dei norske forpliktingane. Men for dei ikkje-kvotepliktige utsleppa er planen å kutte heime. Vi skal ikkje berre nå klimamålet for 2030. Vi må sørge for omstilling no, slik at vi kan nå målet om å bli eit lågutsleppssamfunn i 2050. Difor har planen konkret politikk for å kutte dei norske ikkje-kvotepliktige utsleppa med 45 prosent. Det vil overoppfylle forpliktinga vi har i avtalen med EU om 40 prosent utsleppskutt anten i Noreg eller i andre europeiske land. I tillegg legg planen opp til å auke opptaket av CO₂ i skogen og redusere utslepp frå arealbruk.

Regjeringa reknar med at EUs kvotesystem vil bli stramma inn meir enn det systemet legg opp til per i dag, slik at kvotemengda og dermed utsleppa går ytterlegare ned. Planen for dei kvotepliktige utsleppa gjer norsk industri og petroleumsverksemd godt rusta for eit strammare kvotesystem og for omstilling til lågutsleppssamfunnet.

Ambisiøs og fleksibel plan

Det vil alltid vere uvisse om korleis utsleppa utviklar seg, kva effekten av klimapolitikken vil vere, korleis utviklinga av ulik teknologi blir og kor mykje utsleppskutta vil koste. Difor tek regjeringa høgde for å kunne justere politikken undervegs om det trengs. Kvart år vil regjeringa gjere greie for korleis vi ligg an med planen og klimamålet, slik at vi kan justere kursen dersom vi ikkje ligg an til å nå målet. Regjeringa vil leggje fram klimameldingar jamleg, neste gong i 2024.

Den planen vi legg fram no, leverer konkret politikk for å oppfylle forpliktingane i klimaavtalen med EU. I tillegg er Noreg på god kurs til å nå målet om 50–55 prosent kutt innan 2030, samt det langsiktige målet om 90–95 prosent kutt innan 2050.

CO₂-AVGIFT

• Regjeringa vil trappe opp avgifta gradvis til 2.000 kroner mot 2030 frå om lag 590 kroner i dag. Regjeringa sin politikk er at det samla skatte- og avgiftsnivået ikkje skal auke. Dette inneber at ei avgiftsauke skal bli motsvara av tilsvarande skatte- eller avgiftslette, primært for dei gruppene som er omfatta av auka avgifter.  

TRANSPORT

• Frå 2022 tek ein sikte på å stille krav om nullutslepp i offentlege kjøp av personbilar og lette varebilar.
• Frå 2025 tilsvarande for bybussar.
• Frå 2023 tek ein sikte på å stille krav om låg- og nullutslepp for nye ferjeanbod der det ligg til rette for det, og noko seinare for alle nye hurtigbåtanbod.
• Frå 2024: Trinnvis innføre krav til låg- eller nullutslepp for servicefartøy i havbruksnæringa.
• Bilavgiftene og andre verkemiddel skal framleis stimulere til at fleire vel nullutsleppsbilar.
• Enova skal målrettast meir som verkemiddel til å nå Noregs klimaforpliktingar for ikkje-kvotepliktige utslepp og medverke til omstillinga til lågutsleppssamfunnet.
• Meir berekraftig biodrivstoff skal erstatte fossilt drivstoff i transportsektoren.
• Omsetningskravet for biodrivstoff i vegtransporten skal auke fram mot 2030, slik at volumet vi har i dag blir halde ved lag. Ein tek sikte på å innføre omsetningskrav for biodrivstoff i anleggsdiesel og skipsfart frå 2022.
• Opptrapping av omsetningskravet for biodrivstoff i luftfarten skal vurderast etter å ha sett an erfaringane.
• Framtidige aukar i omsetningskrava for biodrivstoff skal i hovudsak gjerast med avansert biodrivstoff.
• Vurdere moglegheita til å opprette nullutsleppssoner av omsyn til klima i nokre byar.
• Legge fram en handlingsplan for fossilfrie anleggsplassar i transportsektoren
• Nasjonal transportplan 2022 – 2033 skal bygge opp om ambisjonen om å halvere utsleppa i transport

JORDBRUK

• I klimaavtalen med jordbruket har partane forplikta seg til å redusere utsleppa og auke opptaket med 5 millionar tonn i tiårsperioden 2021–2030.
• Tiltaka og verkemidla for å følgje opp klimaarbeidet blir vurdert i dei årlege jordbruksforhandlingane.
• Regjeringa vil styrkje og vidareutvikle arbeidet med sunt, berekraftig og klimavenleg kosthald, og arbeidet med å redusere matsvinnet.
• Regjeringa vil greie ut avgift på mineralgjødsel.

Andre ikkje-kvotepliktige utslepp

• Gradvis fase ut bruken av fossile brensel til energiføremål i industrien utanfor kvotesystemet og bruken av naturgass til mellombels byggvarme og byggtørk.
• Regjeringa har fastsett klima- og miljøambisjonar for statlege bygg og lokaliseringar.
• Redusere utsleppa frå bruk av fluorhaldige gassar i produkt.
• Regjeringa legg opp til å støtte Fortum Oslo Varmes CO₂-fangstprosjekt, med den føresetnaden at prosjektet får tilstrekkeleg eigenfinansiering og finansiering frå EU eller andre kjelder.

SKOG OG AREALBRUK

• Legge til rette for auka CO₂-opptak i skog
• Kutte utslepp frå nedbygging av grøne (karbonrike) areal.
• Greie ut ei avgift på utsleppa av klimagassar frå uttak av torv, og vurdere forbod mot å opne nye torvuttak.
• Restaurere myr og anna våtmark

KVOTEPLIKTIGE VERKSEMDER

• Framleis deltaking i EUs kvotehandelssystem, der det samla talet på utsleppskvoter, og dermed utsleppa totalt, går ned
• Auke CO₂-avgiften på kvotepliktige utslepp frå petroleum og nasjonal luftfart og sjå den i samanheng med kvoteprisen, slik at den totale karbonprisen blir 2 000 kr i 2030 frå om lag 590 kroner i dag. Høgare og meir føreseieleg karbonpris gjer det meir lønsamt å kutte utslepp.
• Styrkje Enova som klimaverkemiddel for utvikling av ny teknologi
• Satse på fangst og lagring av CO₂

GRØN FORSKING OG INNOVASJON

• Satse vidare på forsking og innovasjon
• Setje ned eit ekspertutval som skal sjå på dei samla rammevilkåra for å fremje klimavenlege investeringar i Noreg.
• Utvikle Grøn plattform-samarbeidet mellom Forskingsrådet, Innovasjon Noreg, Siva og Enova. Plattforma blei etablert som ein del av den grøne omstillingspakka i Covid-19-pandemien.